Εδώ και πολλά χρόνια οι ερευνητές προσπαθούν να αποδείξουν ότι τα video games κάνουν κακό. Την προσοχή τους τραβούν περισσότερο αυτά με το βίαιο περιεχόμενο, ενώ δεν είναι λίγες οι μελέτες που έχουν γίνει, οι οποίες έχουν επιχειρήσει να αποδείξουν ότι παίζοντας ένα παιδί βίαια video games, το οδηγεί σε βίαιη συμπεριφορά, στον έξω κόσμο. Εκτενείς επιστημονικές μελέτες που έχουν λάβει χώρα σε Αμερική και Αυστραλία, ωστόσο, καταλήγουν πως δεν υπάρχει καμία σύνδεση ανάμεσα στην έκθεση στα βίαια video games και την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών.
Τι λένε οι επιστήμονες
Η πιο εμπεριστατωμένη μελέτη που έχει γίνει μέχρι σήμερα στο παραπάνω ζήτημα είναι αυτή του Πολυτεχνείου του Τέξας, η οποία για 3 συνεχόμενα έτη παρακολούθησε 165 παιδιά, αξιολογώντας το παιχνίδι που έπαιζαν ανά διαστήματα σε σχέση με διάφορες άλλες πτυχές της ζωής τους. Οι επιστήμονες δεν βρήκαν καμία σύνδεση ανάμεσα στην έκθεση σε βίαια video games και σε ενδεχόμενες βίαιες πράξεις των παιδιών αυτών στον έξω κόσμο. Βρήκαν, όμως, ότι η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών είχε απόλυτη σχέση με την πραγματική βία στην οποία εκτίθονταν στην καθημερινότητά τους. Τα παιδιά των οποίων οι γονείς ή οι φίλοι ήταν βίαιοι, είχαν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν με τη σειρά τους επιθετικότητα, σε σύγκριση με τα παιδιά των οποίων οι γονείς και οι φίλοι δεν ήταν βίαιοι. Οι επιστήμονες, λοιπόν, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η βία στην πραγματική ζωή, και όχι στην προσποιητή, είναι αυτή που προκαλεί περισσότερη βία.
Μάλιστα, δεν είναι λίγοι και οι ειδικοί που υποστηρίζουν ότι τα παιδιά μπορούν ακόμα και να κερδίσουν κοινωνικά και γνωστικά οφέλη, παίζοντας video games. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο κορυφαίος καθηγητής ψυχολογίας και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης Dr. Peter Gray, «τα παιχνίδια αυτά, όχι μόνο δεν απομονώνουν το παιδί, αλλά συγκεντρώνουν τα παιδιά σε ομάδες και τα βοηθούν να συνεργάζονται μεταξύ τους. Όχι μόνο δεν τα ξεμωραίνουν, αλλά δημιουργούν τρομερές προκλήσεις στις πνευματικές τους ικανότητες, ενισχύοντας την νοητική τους ανάπτυξη!»
Υπάρχει, όμως, μία λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο «τα video games δεν κάνουν κακό» και «εθισμός στα video games» και εδώ τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Υπάρχει εθισμός στα video games;
Ο εθισμός είναι μία λέξη που χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους, όμως γενικά αναφέρεται στην πιεστική ορμή να πάρει κανείς κάποια ουσία ή να εμπλακεί σε μία δραστηριότητα που είναι ξεκάθαρα επιβλαβής, ακόμα και καταστροφική. Ο πιο προφανής εθισμός είναι αυτός στις χημικές ουσίες, ωστόσο οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να θεωρούν εθιστικές και κάποιες βλαβερές συμπεριφορές, ακόμα κι αν δεν περιλαμβάνουν κατανάλωση ουσίας, όπως είναι π.χ. ο εθισμός στον τζόγο.
Δεν είναι λίγες οι πρόσφατες μελέτες που βρίσκουν αναλογίες ανάμεσα στον εθισμό στον τζόγο και στον εθισμό στα video games. Φυσικά, στην περίπτωση του τζόγου το θύμα εθίζεται σε ένα παιχνίδι καθαρής τύχης και όχι σε ένα παιχνίδι ικανοτήτων και λογικής, όπως είναι τα video games. Εξάλλου, στα video games δεν περιλαμβάνονται χρήματα. Ο νικητής επιβραβεύεται με έναν εικονικό «τίτλο» για την προσπάθειά του, και ο χαμένος σίγουρα δεν χρεοκοπεί!
Αναμφίβολα, όμως, η απόλαυση που προσφέρουν στο παιδί τα video games, ειδικά όσο βελτιώνει τις επιδόσεις του και κερδίζει, μπορεί να είναι εθιστική –ποιος δεν θέλει να ασχολείται διαρκώς με κάτι που τον ευχαριστεί;
Το πρόβλημα ξεκινά όταν η υπερβολική αφοσίωση του παιδιού στα video games -όπως και σε οποιαδήποτε ενασχόλησή του- επηρεάζει άλλες πτυχές της ζωής του, π.χ. το διάβασμά του για το σχολείο ή τις σχέσεις του με τους ανθρώπους γύρω του. Εκείνο που χρειάζεται τότε να μάθει το παιδί, και είναι στο χέρι των γονιών για να το διδάξουν όσο αυτό είναι ακόμα μικρό, είναι η σωστή διαχείριση του χρόνου του. Αυτό, όμως, όπως διευκρινίζει και ο Dr. Gray δεν αποτελεί πρόβλημα εθισμού, αλλά πρόβλημα κακής διαχείρισης χρόνου. Και απαιτεί μία εποικοδομητική λύση.
Ένα ακόμα ερώτημα που θα πρέπει οι γονείς που ανησυχούν για την υπερβολική ενασχόληση των παιδιών τους με τα video games, να εξετάσουν, είναι κατά πόσο αυτή μαρτυρά ότι κάτι λείπει από την ζωή του παιδιού.
Ο Dr. Gray εξηγεί ότι συμβαίνει συχνά οι άνθρωποι να ασχολούνται με μία δραστηριότητα, όχι μόνο επειδή την απολαμβάνουν, αλλά και επειδή αποτελεί για εκείνους ένα μέσο απόδρασης από κάτι επίπονο που συμβαίνει στην ζωή τους ή επειδή είναι ο μοναδικός διαθέσιμος δρόμος για να ικανοποιήσουν βασικές ψυχολογικές τους ανάγκες. Αυτό ισχύει, φυσικά, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες –οι ενήλικες π.χ. μπορεί να αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο στην καριέρα τους, προκειμένου να αποφύγουν ένα δυσάρεστο οικογενειακό περιβάλλον.
Σε μελέτη που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Cambridge το 2010, κάποια παιδιά λένε ότι αντιλαμβάνονται εν μέρει τα video games ως ένα «μέσο απόδρασης», ενώ άλλα λένε ότι το παιχνίδι αυτό είναι η μοναδική τους δραστηριότητα στην οποία νιώθουν «ελεύθερα». Σε μία εποχή που στα παιδιά δεν επιτρέπεται να παίζουν ελεύθερα εκτός σπιτιού, και που διαρκώς πρέπει να υπακούν στους κανόνες των μεγάλων, ο εικονικός κόσμος των video games μπορεί να προσφέρει ένα μικρό βασίλειο, στο οποίο μπορούν να περιηγούνται και να εξερευνούν ελεύθερα. Ενδεχομένως, αν τα παιδιά απολάμβαναν περισσότερη αυτονομία στον πραγματικό κόσμο, πολλά από αυτά να περνούσαν λιγότερο χρόνο στα video games.
Έτσι, όπως συμβουλεύει τελικά και ο Dr. Gray, αν ανησυχείτε ότι το παιδί σας έχει εθιστεί στα video games, τόσο που δεν το ευχαριστεί τίποτε άλλο παρά μόνο να παίζει όλη την ημέρα, μην κατηγορήσετε τα video games ως υπαίτια για την δυστυχία του. Αντίθετα, μιλήστε με το παιδί σας και προσπαθήστε να βρείτε τι του λείπει ή τι δεν πάει καλά σε άλλες πτυχές της ζωής του και κατά πόσο μπορείτε να το βοηθήσετε για να λύσει το όποιο πρόβλημα.
Περισσότερα θέματα για τα παιδιά εδώ.