Διονύσιος Σολωμός - Βιογραφία και επιλεγμένα έργα

Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στις 8 Απριλίου του 1798 στη Ζάκυνθο, ως εξώγαμο τέκνο του κόντε Νικόλαου Σολωμού και της υπηρέτριάς του Αγγελικής Νίκλη.

Σε πολύ μικρή ηλικία έμεινε ορφανός και το 1808 έφυγε για σπουδές στην Ιταλία, με τη συνοδεία του Ιταλού δασκάλου του Ρώσση. Επτά χρόνια αργότερα πήρε το απολυτήριο από το Λύκειο της Κρεμόνας και γράφτηκε στο πανεπιστήμιο της Πάβιας, απ' όπου πήρε το πτυχίο της Νομικής. Παράλληλα με τις σπουδές στη νομική, για την οποία ουδέποτε ενδιαφέρθηκε, άρχισε να γράφει στίχους στην ιταλική γλώσσα, ενώ ήρθε σε επαφή με διαπρεπείς φιλοσόφους, φιλολόγους και αξιόλογους εκπροσώπους της λογοτεχνικής κίνησης της εποχής.

Το 1818 επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου παρέμεινε για δέκα χρόνια. Εκεί άρχισε να γράφει τα πρώτα του αξιόλογα στιχουργήματα στα ελληνικά. Το πρώτο εκτενές ελληνικό ποίημά του και πλέον γνωστό είναι ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν, απόσπασμα του οποίου καθιερώθηκε ως Εθνικός μας Ύμνος. Λίγο αργότερα, συνέθεσε το λυρικό ποίημα Εις τον θάνατο του Λορδ Μπάυρον και ακολούθησαν Η καταστροφή των Ψαρών, Η Φαρμακωμένη, Ο Λάμπρος, Εις Μοναχήν, Ο Κρητικός, Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι, Ο Πορφύρας.

Στα τέλη του 1828 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κέρκυρα, συνεχίζοντας την ενασχόλησή του με την ποίηση σχεδόν απομονωμένος. Δεν έκανε ούτε ένα ταξίδι στην ελευθερωμένη Ελλάδα, γιατί, όπως υποστηρίζεται, «δεν εσυνηθούσε να θεατρίζει στο εθνικό του φρόνημα αλλά μες το άγιο βήμα της ψυχής».

Στις 3 Φεβρουαρίου του 1849 παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος, διότι «με την ποίηση του διέγειρε τα αισθήματα του λαού στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία».

Πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου του 1857 στην Κέρκυρα, ύστερα από αλλεπάλληλες εγκεφαλικές συμφορήσεις. Τα οστά του μεταφέρθηκαν το 1865 στη Ζάκυνθο και τοποθετήθηκαν αρχικώς σ' ένα μικρό μαυσωλείο στον τάφο του Κάλβου.

Λογοτεχνικό ανθολόγιο

Ύμνος εις την Ελευθερίαν

1. Σε γνωρίζω από την κόψη
   Του σπαθιού την τρομερή,
   Σε γνωρίζω από την όψη
   Που με βία μετρά  τη γη.
2. Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
   Των Ελλήνων τα ιερά,
   Και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
   Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
3. Εκεί μέσα εκατοικούσες
   Πικραμένη, εντροπαλή,
   Κι ένα στόμα ακαρτερούσες,
   Έλα πάλι, να σου πη.
4. Άργειε νά 'λθη εκείνη η μέρα,
   Και ήταν όλα σιωπηλά,
   Γιατί τά 'σκιαζε η φοβέρα
   Και τα πλάκωνε η σκλαβιά.
5. Δυστυχής! Παρηγορία
   Μόνη σου έμενε να λες
   Περασμένα μεγαλεία
   Και διηγώντας τα να κλαις.
6. Και ακαρτέρει, και ακαρτέρει
   Φιλελεύθερη λαλιά,
   Ένα εκτύπαε τ’ άλλο χέρι
   Από την απελπισιά.
7. Κι έλεες: πότε, α! πότε βγάνω
   Το κεφάλι από τς ερμιές;
   Κι αποκρίνοντο από πάνω
   Κλάψες, άλυσες, φωνές.
8. Τότε εσήκωνες το βλέμμα
   Μες στα κλάιματα θολό,
   Και εις το ρούχο σου έσταζ’ αίμα,
   Πλήθος αίμα Ελληνικό.
9. Με τα ρούχα αιματωμένα
   Ξέρω ότι έβγαινες κρυφά
   Να γυρεύης εις τα ξένα
   Άλλα χέρια δυνατά.
10. Μοναχή το δρόμο επήρες,
    Εξανάλθες μοναχή
    Δεν είν’ εύκολες οι θύρες,
    Εάν η χρεία τες κουρταλή.
11. Άλλος σου έκλαψε εις τα στήθια,
    Αλλ’ ανάσασιν καμιά
    Άλλος σου έταξε βοήθεια
    Και σε γέλασε φρικτά.
12. Άλλοι, οϊμέ! στη συμφορά σου
    Οπού εχαίροντο πολύ,
    Σύρε νάβρης τα παιδιά σου,
    Σύρε ελέγαν οι σκληροί.
13. Φεύγει οπίσω το ποδάρι
    Και ολοκλήγορο πατεί
    Ή την πέτρα ή το χορτάρι
    Που τη δόξα σου ενθυμεί.
14. Ταπεινότατη σου γέρνει
    Η τρισάθλια κεφαλή,
    Σαν πτωχού που θυροδέρνει
    Κι’ είναι βάρος του η ζωή.
15. Ναι αλλά τώρα αντιπαλεύει
    Κάθε τέκνο σου με ορμή,
    Που ακατάπαυστα γυρεύει
    Ή τη νίκη ή τη θανή.
16. Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
    Των Ελλήνων τα ιερά,
    Και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
    Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
17. Μόλις είδε την ορμή σου
    Ο ουρανός, που για τς εχθρούς
    Εις τη γη τη μητρική σου
    Έτρεφ’ άνθια και καρπούς.
18. Εγαλήνευσε και εχύθη
    Καταχθόνια μία βοή,
    Και του Ρήγα σου απεκρίθη
    Πολεμόκραχτη η φωνή.
19. Όλοι οι τόποι σου σ’εκράξαν
    Χαιρετώντας σε θερμά,
    Και τα στόματα εφωνάξαν
    Όσα αισθάνετο η καρδιά.
20. Εφωνάξανε ως τ’ αστέρια
    Του Ιονίου και τα νησιά,
    Και εσηκώσανε τα χέρια
    Για να δείξουνε χαρά.
21. Μ’ όλον πού 'ναι αλυσωμένο
    Το καθένα τεχνικά,
    Και εις το μέτωπο γραμμένο
    Έχει: Ψ ε ύ τ ρ α  Ε λ ε υ θ ε ρ ι ά.
22. Γκαρδιακά χαροποιήθη
    Και του Βάσιγκτον η γη,
    Και τα σίδερα ενθυμήθη
    Που την έδεναν και αυτή.
23. Απ’ τον πύργο του φωνάζει,
    Σα να λέη σε χαιρετώ,
    Και τη χήτη του τινάζει
    Το Λεοντάρι το Ισπανό.
24. Ελαφιάσθη της Αγγλίας
    Το θηρίο, και σέρνει ευθύς
    Κατά τ’ άκρα της Ρουσίας
    Τα μουγκρίσματα της οργής.
25. Εις το κίνημά του δείχνει
    Πως τα μέλη είν’ δυνατά
    Και στου Αιγαίου το κύμα ρίχνει
    Μια σπιθόβολη ματιά.
26. Σε ξανοίγει από τα νέφη
    Και το μάτι του Αετού,
    Που φτερά και νύχια θρέφει
    Με τα σπλάχνα του Ιταλού.
27. Και σ’ εσέ καταγυρμένος,
    Γιατί πάντα σε μισεί,
    Έκρωζ’ έκρωζε ο σκασμένος,
    Να σε βλάψη, αν ημπορή.
28. Aλλο εσύ δεν συλλογιέσαι
    Πάρεξ που θα πρωτοπάς
    Δεν μιλείς και δεν κουνιέσαι
    Στες βρισιές οπού αγρικάς.
29. Σαν τον βράχον οπού αφήνει
    Κάθε ακάθαρτο νερό
    Εις τα πόδια του να χύνη
    Ευκολόσβηστον αφρό.
30. Οπού αφήνει ανεμοζάλη
    Και χαλάζι και βροχή
    Να του δέρνουν τη μεγάλη,
    Την αιώνιαν κορυφή.
31. Δυστυχιά του, ω δυστυχιά του,
    Οποιανού θέλει βρεθή
    Στο μαχαίρι σου αποκάτου
    Και σ’ εκείνο αντισταθή.
32. Το θηρίο π’ ανανογιέται,
    Πως του λείπουν τα μικρά,
    Περιορίζεται, πετιέται,
    Αίμα ανθρώπινο διψά.
33. Τρέχει, τρέχει όλα τα δάση,
    Τα λαγκάδια, τα βουνά,
    Κι όπου φθάση, όπου περάση,
    Φρίκη, θάνατος, ερμιά.
34. Ερμιά, θάνατος και φρίκη
    Όπου επέρασες κι εσύ
    Ξίφος έξω από τη θήκη
    Πλέον ανδρείαν σου προξενεί.
35. Ιδού εμπρός σου ο τοίχος στέκει
    Της αθλίας Τριπολιτσάς
    Τώρα τρόμου αστροπελέκι
    Να της ρίψης πιθυμάς.
36. Μεγαλόψυχο το μάτι
    Δείχνει, πάντα οπώς νικεί,
    Και ας είν’ άρματα γεμάτη
    Και πολέμιαν χλαλοή.
37. Σου προβαίνουνε και τρίζουν
    Για να ιδής πως είν’ πολλά
    Δεν ακούς που φοβερίζουν
    Aνδρες μύριοι και παιδιά;
38. Λίγα μάτια, λίγα στόματα
    Θα σας μείνουνε ανοιχτά
    Για να κλαύσετε τα σώματα
    Που θε νάβρη η συμφορά.
39. Κατεβαίνουνε, και ανάφτει
    Του πολέμου αναλαμπή.
    Το τουφέκι ανάβει, αστράφτει,
    Λάμπει, κόφτει το σπαθί.
40. Γιατί η μάχη εστάθη ολίγη;
    Λίγα τα αίματα γιατί;
    Τον εχθρό θωρώ να φύγη
    Και στο κάστρο ν’ ανεβή.
41. Μέτρα… είν’ άπειροι οι φευγάτοι,
    Οπού φεύγοντας δειλιούν
    Τα λαβώματα στην πλάτη
    Δέχοντ’, ώστε ν’ ανεβούν.
42. Εκεί μέσα ακαρτερείτε
    Την αφεύγατη φθορά
    Να, σας φθάνει, αποκριθήτε
    Στις νυκτός τη σκοτεινιά.
43. Αποκρίνονται, και η μάχη
    Έτσι αρχίζει, οπού μακριά
    Από ράχη εκεί σε ράχη
    Αντιβούιζε φοβερά.
44. Ακούω κούφια τα τουφέκια,
    Ακούω σμίξιμο σπαθιών,
    Ακούω ξύλα, ακούω πελέκια,
    Ακούω τρίξιμο δοντιών.
45. Α! Τι νύκτα ήταν εκείνη
    Που την τρέμει ο λογισμός;
    Άλλος ύπνος δεν εγίνη
    Πάρεξ θάνατου πικρός.
46. Της σκηνής η ώρα, ο τόπος,
    Οι κραυγές, η ταραχή,
    Ο σκληρόψυχος ο τρόπος
    Του πολέμου, και οι καπνοί.
47. Και οι βροντές, και το σκοτάδι,
    Οπού αντίσκοφτε η φωτιά,
    Επαράσταιναν τον άδη
    Που ακαρτέρειε τα σκυλιά.
48. Τ' ακαρτέρειε. - Εφαίνοντ’ ίσκιοι
    Αναρίθμητοι γυμνοί,
    Κόρες, γέροντες, νεανίσκοι,
    Βρέφη ακόμη εις το βυζί.
49. Όλη μαύρη μυρμηγικάζει,
    Μαύρη η εντάφια συντροφιά,
    Σαν το ρούχο οπού σκεπάζει
    Τα κρεβάτια τα στερνά.
50. Τόσοι, τόσοι ανταμωμένοι
    Επετιούντο από τη γη,
    Όσοι είν’ άδικα σφαγμένοι
    Από τούρκικην οργή.
51. Τόσα πέφτουνε τα θέρι-
    σμένα αστάχια εις τους αγρούς
    Σχεδόν όλα εκειά τα μέρη
    Εσκεπάζοντο απ’ αυτούς.
52. Θαμποφέγει κανέν’ άστρο,
    Και αναδεύοντο μαζί,
    Αναβαίνοντας το κάστρο
    Με νεκρώσιμη σιωπή.
53. Έτσι χάμου εις την πεδιάδα,
    Μες στο δάσος το πυκνό,
    Όταν στέλνη μίαν αχνάδα
    Μισοφέγγαρο χλωμό.
54. Εάν οι άνεμοι μες στ’ άδεια
    Τα κλαδιά μουγκοφυσούν,
    Σειούνται, σειούνται τα μαυράδια,
    Οπού οι κλώνοι αντικτυπούν.
55. Με τα μάτια τους γυρεύουν
    Όπου είν’ αίματα πηχτά,
    Και μες στ’ αίματα χορεύουν
    Με βρυχίσματα βραχνά,
56. Και χορεύοντας μανίζουν
    Εις τους Έλληνας κοντά,
    Και τα στήθια τους εγγίζουν
    Με τα χέρια τα ψυχρά.
57. Εκειό το έγγισμα πηγαίνει
    Βαθιά μες στα σωθικά,
    Όθεν όλη η λύπη βγαίνει,
    Και άκρα αισθάνονται ασπλαχνιά.
58. Τότε αυξαίνει του πολέμου
    Ο χορός τρομακτικά,
    Σαν το σκόρπισμα του ανέμου
    Στου πελάου τη μοναξιά.
59. Κτυπούν όλοι απάνου κάτου
    Κάθε κτύπημα που εβγή
    Είναι κτύπημα θανάτου,
    Χωρίς να δευτερωθή.
60. Κάθε σώμα ιδρώνει, ρέει
    Λες και εκείθεν η ψυχή
    Απ’ το μίσος που την καίει
    Πολεμάει να πεταχθή.
61. Της καρδίας κτυπίες βροντάνε
    Μες στα στήθια τους αργά,
    Και τα χέρια οπού χουμάνε
    Περισσότερο είν’ γοργά.
62. Ουρανός γι’ αυτούς δεν είναι,
    Ουδέ πέλαγο, ουδέ γη
    Γι' αυτούς όλους το παν είναι
    Μαζωμένο αντάμα εκεί.
63. Τόση η μάνητα και η ζάλη,
    Που στοχάζεσαι, μη πως
    Από μία μεριά και απ’ άλλη
    Δεν μείνη ένας ζωντανός.
64. Κοίτα χέρια απελπισμένα
    Πώς θερίζουνε ζωές!
    Χάμου πέφτουνε κομμένα
    Χέρια, πόδια, κεφαλές,
65. Και παλάσκες και σπαθία
    Με ολοσκόρπιστα μυαλά,
    Και με ολόσχιστα κρανία
    Σωθικά λαχταριστά.
66. Προσοχή καμία δεν κάνει
    Κανείς, όχι εις τη σφαγή
    Πάνε πάντα εμπρός. Ω! Φθάνει,
    Φθάνει, έως πότε οι σκοτωμοί;
67. Ποίος αφήνει εκεί τον τόπο,
    Πάρεξ όταν ξαπλωθή;
    Δεν αισθάνονται τον κόπο
    Και λες κι είναι εις την αρχή.
68. Ολιγόστευαν οι σκύλοι,
    Και Α λ λ ά εφώναζαν, Αλλά
    Και των Χριστιανών τα χείλη
    Φ ω τ ι ά εφώναζαν, φ ω τα ι ά.
69. Λεονταρόψυχα εκτυπιούντο,
    Πάντα εφώναζαν φ ω τ ι ά,
    Και οι μιαροί κατασκορπιούντο,
    Πάντα σκούζοντας Α λ λ ά.
70. Παντού φόβος και τρομάρα
    Και φωνές και στεναγμοί
    Παντού κλάψα, παντού αντάρα,
    Και παντού ξεψυχισμοί.
71. Ήταν τόσοι! Πλέον το βόλι
    Εις τ’ αυτιά δεν του λαλεί.
    Όλοι χάμου εκτίτοντ’ όλοι
    Εις την τέταρτη αυγή.
72. Σαν ποτάμι το αίμα εγίνη
    Και κυλάει στη λαγκαδιά,
    Και το αθώο χόρτο πίνει
    Αίμα αντίς για τη δροσιά.
73. Της αυγής δροσάτι αέρι,
    Δεν φυσάς τώρα εσύ πλιό
    Στων ψευδόπιστων το αστέρι
    Φύσα, φύσα εις το ΣΤΑΥΡΟ.
74. Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
    Των Ελλήνων τα ιερά,
    Και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
    Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
75. Της Κορίνθου ιδού και οι κάμποι
    Δεν λάμπ’ ήλιος μοναχά
    Εις τους πλάτανους, δεν λάμπει
    Εις τ’ αμπέλια, εις τα νερά.
76. Εις τον ήσυχον αιθέρα
    Τώρα αθώα δεν αντηχεί
    Τα λαλήματα η φλογέρα,
    Τα βελάσματα το αρνί.
77. Τρέχουν άρματα χιλιάδες
    Σαν το κύμα εις το γιαλό
    Αλλ’ οι ανδρείοι παλληκαράδες
    Δεν ψηφούν τον αριθμό.
78. Ω τρακόσιοι! Σηκωθήτε
    Και ξανάλθετε σ’ εμάς
    Τα παιδιά σας θέλ’ ιδήτε
    Πόσο μοιάζουνε με σας.
79. Όλοι εκείνοι τα φοβούνται
    Και με πάτημα τυφλό
    Εις την Κόρινθο αποκλειούνται
    Κι’ όλοι χάνουνται απ’ εδώ.
80. Στέλνει ο άγγελος του ολέθρου
    Πείναν και Θανατικό
    Που με σχήμα ενός σκελέθρου
    Περπατούν αντάμα οι δύο.
81. Και πεσμένα εις τα χορτάρια
    Απεθαίνανε παντού
    Τα θλιμμένα απομεινάρια
    Της φυγής και του χαμού.
82. Και εσύ αθάνατη, εσύ θεία,
    Που ό,τι θέλεις ημπορείς,
    Εις τον κάμπο, Ελευθερία,
    Ματωμένη περπατείς.
83. Στη σκιά χεροπιασμένες,
    Στη σκιά βλέπω κι’ εγώ
    Κρινοδάκτυλες παρθένες
    Οπού κάνουνε χορό.
84. Στο χορό γλυκογυρίζουν
    Ωραία μάτια ερωτικά,
    Και εις την αύρα κυματίζουν
    Μαύρα, ολόχρυσα μαλλιά.
85. Η ψυχή μου αναγαλλιάζει
    Πώς ο κόρφος καθεμιάς
    Γλυκοβύζαστο ετοιμάζει
    Γάλα ανδρείας και ελευθεριάς.
86. Μες στα χόρτα, τα λουλούδια,
    Το ποτήρι δεν βαστώ
    Φιλελεύθερα τραγούδια
    Σαν τον Πίνδαρο εκφωνώ.
87. Απ’τα κόκαλα βγαλμένη
    Των Ελλήνων τα ιερά,
    Και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
    Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
88. Πήγες εις το Μεσολόγγι
    Την ημέρα του Χριστού,
    Μέρα που άνθισαν οι λόγγοι
    Για το τέκνο του Θεού.
89. Σούλθε εμπρός λαμποκοπώντας
    Η Θρησκεία μ’ ένα σταυρό,
    Και το δάκτυλο κινώντας
    Οπού ανεί τον ουρανό.
90. Σ’ αυτό, εφώναξε, το χώμα
    Στάσου ολόρθη, Ελευθεριά
    Και φιλώντας σου στο στόμα
    Μπαίνει μες στην εκκλησιά.
91. Εις την τράπεζα σιμώνει
    Και το σύγνεφο το αχνό
    Γύρω γύρω της πυκνώνει
    Που σκορπάει το θυμιατό.
92. Αγρικάει την ψαλμωδία
    Οπού εδίδαξεν αυτή
    Βλέπει τη φωταγωγία
    Στους Αγίους εμπρό χυτή.
93. Ποιοι είν’ αυτοί που πλησιάζουν
    Με πολλή ποδοβολή,
    Κι’ άρματ’, άρματα ταράζουν;
    Επετάχτηκες εσύ.
94. Α! Το φως που σε στολίζει,
    Σαν ηλίου φεγγοβολή,
    Και μακρόθεν σπινθηρίζει,
    Δεν είναι, όχι, από τη γη.
95. Λάμψιν έχει όλη φλογώδη
    Χείλος, μέτωπο, οφθαλμός
    Φως το χέρι, φως το πόδι
    Κι’ όλα γύρω σου είναι φως.
96. Το σπαθί σου αντισηκώνεις,
    Τρία πατήματα πατάς,
    Σαν τον πύργο μεγαλώνεις,
    Και εις το τέταρτο κτυπάς.
97. Με φωνή που καταπείθει
    Προχωρώντας ομιλείς
    «Σήμερ’, άπιστοι, εγεννήθη
    Ναι, του κόσμου ο Λυτρωτής.
98. » Αυτός λέγει... Αφοκρασθήτε:
    Εγώ είμ’ A λ φ α, Ω  μ έ γ α εγώ
    Πέστε, που θ’ αποκρυφθήτε
    Εσείς όλοι, αν οργισθώ;
99. » Φλόγα ακοίμητην σας βρέχω,
    Που μ’ αυτήν αν συγκριθή
    Κείνη η κάτω οπού σας έχω
    Σαν δροσιά θέλει βρεθή.
100. » Κατατρώγει, ωσάν τη σχίζα,
     Τόπους άμετρα υψηλούς,
     Χώρες, όρη από τη ρίζα,
     Ζώα και δένδρα και θνητούς.
101. » Και το παν το κατακαίει,
     Και δεν σώζεται πνοή,
     Πάρεξ του άνεμου που πνέει
     Μες στη στάχτη τη λεπτή».
102. Κάποιος ήθελε ερωτήσει:
     Του θυμού του είσαι αδελφή;
     Ποιός είν’ άξιος να νικήση,
     Ή με σε να μετρηθή;
103. Η γη αισθάνεται την τόση
     Του χεριού σου ανδραγαθιά,
     Που όλην θέλει θανατώσει
     Τη μισόχριστη σπορά.
104. Την αισθάνονται, και αφρίζουν
     Τα νερά, και τ’ αγρικώ
     Δυνατά να μουρμουρίζουν
     Σαν να ρυάζετο θηριό.
105. Κακορίζικοι, που πάτε
     Του Αχελώου μες στη ροή,
     Και πιδέξια πολεμάτε
     Από την καταδρομή.
106. Να αποφύγετε! Το κύμα
     Έγινε όλο φουσκωτό
     Εκεί ευρήκατε το μνήμα
     Πριν να ευρήτε αφανισμό.
107. Βλασφημάει, σκούζει, μουγκρίζει
     Κάθε λαρυγγας εχθρού,
     Και το ρεύμα γαργαρίζει
     Τες βασφήμιες του θυμού.
108. Σφαλερά τετραποδίζουν
     Πλήθος άλογα, και ορθά
     Τρομασμένα χλιμιτρίζουν
     Και πατούν εις τα κορμιά.
109. Ποίος στον σύντροφον απλώνει
     Χέρι, ωσάν να βοηθηθή
     Ποίος τη σάρκα του δαγκώνει
     Όσο οπού να νεκρωθή.
110. Κεφαλές απελπισμένες,
     Με τα μάτια πεταχτά,
     Κατά τ’άστρα σηκωμένες
     Για την ύστερη φορά.
111. Σβηέται -αυξαίνοντας η πρώτη
     Του Αχελώου νεροσυρμή-
     Το χλιμίτρισμα, και οι κρότοι,
     Και του ανθρώπου οι γογγυσμοί.
112. Έτσι ν’ άκουα να βουίξη
     Τον βαθύν Ωκεανό,
     Και στο κύμα του να πνίξη
     Κάθε σπέρμα Αγαρηνό.
113. Και εκεί πού 'ναι η Αγία Σοφία,
     Μες στους λόφους τους επτά,
     Όλα τ’ άψυχα κορμία
     Βραχοσύντριφτα, γυμνά.
114. Σωριασμένα να τα σπρώξη
     Η κατάρα του Θεού,
     Κι απ’ εκεί να τα μαζώξη
     Ο αδελφός του Φεγγαριού.
115. Κάθε πέτρα μνήμα ας γένη,
     Και η θρησκεία κι η Ελευθεριά
     Μ’ αργοπάτημα ας πηγαίνη
     Μεταξύ τους, και ας μετρά.
116. Ένα λείψανο ανεβαίνει
     Τεντωτό, πιστομητό,
     Κι άλλο ξάφνου κατεβαίνει
     Και δεν φαίνεται και πλιό.
117. Και χειρότερα αγριεύει
     Και φουσκώνει ο ποταμός
     Πάντα πάντα περισσεύει
     Πολυφλοίσβισμα και αφρός.
118. Α! Γιατί δεν έχω τώρα
     Τη φωνή του Μωυσή;
     Μεγαλόφωνα, την ώρα
     Οπού εσβηούντο οι μισητοί.
119. Τον Θεόν ευχαριστούσε
     Στου πελάου τη λύσσα εμπρός,
     Και τα λόγια ηχολογούσε
     Αναρίθμητος λαός.
120. Ακλουθάει την αρμονία
     Η αδελφή του Ααρών,
     Η προφήτισσα Μαρία,
     Μ’ ένα τύμπανο τερπνόν.
121. Και πηδούν όλες οι κόρες
     Με τις αγάλες ανοικτές,
     Τραγουδώντας, ανθοφόρες,
     Με τα τύμπανα τερπνόν.
122. Σε γνωρίζω από την κόψη
     Του σπαθιού την τρομερή,
     Σε γνωρίζω από την όψη
     Που με βία μετράει τη γη.
123. Εις αυτήν, είν’ ξανουσμένο,
     Δεν νικιέσαι εσύ ποτέ
     Όμως, όχι, δεν είν’ ξένο
     Και το πέλαγο για σε.
124. Το στοιχείον αυτό ξαπλώνει
     Κύματ’ άπειρα εις τη γη,
     Με τα οποία την περιζώνει,
     Κι’ είναι εικόνα σου λαμπρή.
125. Με βρυχίσματα σαλεύει
     Που τρομάζει η ακοή
     Κάθε ξύλο κινδυνεύει
     Και λιμιώνα αναζητεί.
126. Φαίνετ’ έπειτα η γαλήνη
     Και το λάμψιμο του ηλιού,
     Και τα χρώματα αναδίνει
     Του γλαυκότατου ουρανού.
127. Δεν νικιέσαι, είν’ ξακουσμένο,
     Στην ξηρά εσύ ποτέ
     Όμως, όχι, δεν είν’ ξένο
     Και το πέλαγο για σε.
128. Περνούν άπειρα τα ξάρτια,
     Και σαν λόγγος στριμωχτά
     Τα τρεχούμενα κατάρτια,
     Τα ολοφούσκωτα πανιά.
129. Συ τες δύναμές σου σπρώχνεις,
     Και αγκαλά δεν είν’ πολλές,
     Πολεμώντας, αλλά διώχνεις,
     Aλλα παίρνεις, αλλά καις.
130. Με επιθύμια να τηράζης
     Δύο μεγάλα σε θωρώ,
     Και θανάσιμον τινάζεις
     Εναντίον τους κεραυνό.
131. Πιάνει, αυξάνει, κοκκινίζει,
     Και σηκώνει μια βροντή,
     Και το πέλαο χρωματίζει
     Με αιματόχροη βαφή.
132. Πνίγοντ’ όλοι οι πολεμάρχοι
     Και δεν μνέσκει ένα κορμί
     Χάρου, σκιά του Πατριάρχη,
     Που σ’ επέταξαν εκεί.
133. Εκρυφόσμιγαν οι φίλοι
     Με τς εχθρούς τους τη Λαμπρή,
     Και τους έτρεμαν τα χείλη
     Δίνοντάς τα εις το φιλί.
134. Κειές τες δάφνες που εσκορπίστε
     Τώρα πλέον δεν τες πατεί,
     Και το χέρι οπού εφιλήστε
     Πλέον, α! Πλέον δεν ευλογεί.
135. Όλοι κλαύστε. Αποθαμένος
     Ο αρχηγός της Εκκλησιάς
     Κλαύστε, κλαύστε κρεμασμένος
     Ωσάν νά 'τανε φονιάς.
136. Έχει ολάνοικτο το στόμα
     Π’ ώρες πρώτα είχε γευθή
     Τ’ Άγιον Αίμα, τ’ Άγιον Σώμα
     Λες πως θε να ξαναβγή.
137. Η κατάρα που είχε αφήσει
     Λίγο πριν να αδικηθή
     Εις οποίον δεν πολεμήση
     Και ημπορεί να πολεμή.
138. Την ακούω, βροντάει, δεν παύει
     Εις το πέλαγο, εις τη γη,
     Και μουγκρίζοντας ανάβει
     Την αιώνιαν αστραπή.
139. Η καρδιά συχνοσπαράζει...
     Πλην τι βλέπω; σοβαρά
     Να σωπάσω με προστάζει
     Με το δάκτυλο η θεά.
140. Κοιτάει γύρω εις την Ευρώπη
     Τρεις φορές μ’ ανησυχιά
     Προσηλώνεται κατόπι
     Στην Ελλάδα, και αρχινά:
141. «Παλληκάρια μου! Οι πολέμιοι
     Για σας όλοι είναι χαρά,
     αι το γόνα σας δεν τρέμει
     Στους κινδύνους εμπροστά.
142. » Απ’ εσάς απομακραίνει
     Κάθε δύναμη εχθρική
     Αλλά ανίκητη μια μένει
     Που τες δάφνες σας μαδεί.
143. » Μία, που όταν ωσάν λύκοι
     Ξαναρχόστενε ζεστοί,
     Κουραμένοι από τη νίκη,
     Αχ! Τον νουν σας τυραννεί.
144. » Η Διχόνοια που βαστάει
     Ενα σκήπτρο η δολερή
     Καθενός χαμογελάει,
     Πάρ’ το, λέγοντας, και συ.
145. » Κειό το σκήπτρο που σας δείχνει
     Έχει αλήθεια ωραία θωριά
     Μην το πιάστε, γιατί ρίχνει
     Εισέ δάκρυα θλιβερά.
146. » Από στόμα οπού φθονάει,
     Παλληκάρια, ας μην ‘πωθή,
     Πως το χέρι σας κτυπάει
     Του αδελφού την κεφαλή.
147. » Μην ειπούν στο στοχασμό τους
     Τα ξένα έθνη αληθινά:
     Εάν μισούνται ανάμεσό τους
     Δεν τους πρέπει ελευθεριά.
148. » Τέτοια αφήστενε φροντίδα
     Όλο το αίμα οπού χυθή
     Για θρησκεία και για πατρίδα
     Όμοιαν έχει την τιμή.
149. » Στο αίμα αυτό, που δεν πονείτε
     Για πατρίδα, για θρησκειά,
     Σας ορκίζω, αγκαλιασθήτε
     Σαν αδέλφια γκαρδιακά.
150. » Πόσον λείπει, στοχασθήτε,
     Πόσο ακόμη να παρθή
     Πάντα η νίκη, αν ενωθήτε,
     Πάντα εσάς θ’ ακολουθή.
151. » Ω ακουσμένοι εις την ανδρεία!...
     Καταστήστε ένα σταυρό,
     Και φωνάξετε με μία:
     Βασιλείς, κοιτάξτ’ εδώ.
152. »Το σημείον που προσκυνάτε
     Είναι τούτο, και γι’αυτό
     Ματωμένους μας κοιτάτε
     Στον αγώνα το σκληρό.
153. » Ακατάπαυστα το βρίζουν
     Τα σκυλιά και το πατούν
     Και τα τέκνα του αφανίζουν
     Και την πίστη αναγελούν.
154. » Εξ αιτιάς του εσπάρθη, εχάθη
     Αίμα αθώο χριστιανικό,
     Που φωνάζει από τα βάθη
     Της νυκτός: Να’ κ δ ι κ η θ ώ.
155. » Δεν ακούτε, εσείς εικόνες
     Του Θεού, τέτοια φωνή;
     Τώρα επέρασαν αιώνες
     Και δεν έπαυσε στιγμή.
156. » Δεν ακούτε; εις κάθε μέρος
     Σαν του Αβέλ καταβοά
     Δεν είν’ φύσημα του αέρος
     Που σφυρίζει εις τα μαλλιά.
157. » Τι θα κάμετε; θ’ αφήστε
     Να αποκτήσωμεν εμείς
     Λευθερίαν, ή θα την λύστε
     Εξ αιτίας Πολιτικής;
158. » Τούτο ανίσως μελετάτε,
     Ιδού, εμπρός σας τον Σταυρό
     Βασιλείς! ελάτε, ελάτε,
     Και κτυπήσετε κι εδώ».

Ο Κρητικός

Εκοίταα, κι ήτανε μακριά ακόμη τ’ ακρογιάλι·
αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι!
Τρία αστροπελέκια επέσανε, ένα ξοπισω στ’ άλλο,
πολύ κοντά στην κορασιά με βρόντημα μεγάλο·
τα πέλαγα στην αστραπή κι ο ουρανός αντήχαν,
Οι ακρογιαλιές και τα βουνά μ’ όσες φωνές κι αν είχαν.

                                      ***

Πιστέψετε π’  ό,τι θα πω είν’ ακριβή αλήθεια,
μα τές πολλές λαβωματιές πού μόφαγαν τα στήθια,
μα τους συντρόφους πόπεσαν στην Κρήτη πολεμώντας,
μα την ψυχή πού μ' έκαψε τον κόσμο άπαρατώντας.
(Λάλησε, Σάλπιγγα! κι εγώ το σάβανο τινάζω,
και σχίζω δρόμο και τς αχνούς αναστημένους κράζω:
«Μην είδετε την ομορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει;
Πέστε, να ιδήτε το καλό εσείς κι ο,τι σας μοιάζει.
Καπνός δε μένει από τη γή· νιος ουρανός εγίνη.
Σαν πρώτα εγώ την αγαπώ και θα κριθώ μ’ αυτήνη.
—Ψηλά την είδαμε πρωί· της τρέμαν τα λουλούδια
Στη θύρα της Παράδεισος που εβγήκε με τραγούδια·
έψαλλε την Ανάσταση χαροποιά η φωνή της,
κι έδειχνεν ανυπομονιά για να ’μπη στο κορμί της·
ο Ουρανός ολόκληρος αγρίκαε σαστισμένος,
το κάψιμο αργοπορούνε ο κόσμος ο αναμμένος·
και τώρα ομπρός την είδαμε· ογλήγορα σαλεύει·
Όμως κοιτάζει εδώ κι εκεί και κάποιονε γυρεύει»).

                                      ***

Ακόμη εβάστουνε η βροντή...
κι ή θάλασσα, πού σκίρτησε σαν το χοχλό πού βράζει,
ησύχασε και έγινε όλο ησυχία και πάστρα,
σαν περιβόλι ευώδησε κι εδέχτηκε όλα τα’ αστρα·
κάτι κρυφό μυστήριο εστένεψε τη φύση
κάθε ομορφιά να στολιστή και το θυμό ν’ αφήση.
Δεν ειν’ πνοή στον ουρανό, στη θάλασσα, φυσώντας
ούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώντας,
Όμως κοντά στην κορασιά, πού μ’ έσφιξε κι εχάρη,
εσειότουν τ’ ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρι·
και ξετυλίξει ογλήγορα κάτι που εκείθε βγαίνει,
κι ομπρός μου ιδού πού βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.
Ετρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της,
στα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της.

                                      ***

Εκοίταξε τα’ αστέρια, κι εκείνα αναγάλλιασαν,
και την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσαν·
κι από το πέλαο, που πατεί χωρίς να το σουφρώνη,
κυπαρισσένιο ανάερα τα’ ανάστημα σηκώνει,
κι ανεί τς αγκάλες μ’ έρωτα και με ταπεινοσύνη,
κι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη.
Τότε από φως μεσημερνό ή νύχτα πλημμυρίζει,
κι η χτίσις έγινε ναός πού ολούθε λαμπυρίζει.
Τέλος σ’ εμέ πού βρίσκομουν ομπρός της μες στα ρείθρα,
καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμήθρα,
όχι στην κόρη, αλλά σ’ εμέ την κεφαλή της κλίνει·
την κοίταζα ό βαριόμοιρος, μ’ έκοίταζε κι εκείνη.
Έλεγα πώς την είχα ιδεί πολύν καιρόν οπίσω,
καν σε ναό ζωγραφιστή με θαυμασμό περίσσο,
κάνε την είχε ερωτικά ποιήσει ο λογισμός μου,
καν τα’ όνειρο, όταν μ’ έθρεφε το γάλα της μητρός μου·
ήτανε μνήμη παλαιή, γλυκιά κι αστοχισμένη,
που ομπρός μου τώρα μ’ όλη της τη δύναμη προβαίνει·
σαν το νερό που το θωρεί το μάτι ν’ αναβρύζη
ξάφνου οχ τα βάθη του βουνού, κι ο ήλιος το στολίζει.
Βρύση έγινε το μάτι μου κι ομπρός του δεν εθώρα,
Κι έχασα αυτό το θεϊκό πρόσωπο για πολλή ώρα,
γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου,
που ετρέμαν και δε μ’ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου.
Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου
βλέπουνε μες στην άβυσσο και στην καρδιά τα’ ανθρώπου,
κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νου μου
πάρεξ αν ήθελε της πω με θλίψη του χειλιού μου:
«Κοίτα με μες στα σωθικά, που φύτρωσαν οι πόνοι

……………………………………………………………
……………………………………………………………

Όμως εξεχειλίσανε τα βάθη της καρδιάς μου·
τ’ αδέλφια μου τα δυνατά οι Τούρκοι μού τα’ αδράξαν,
την αδελφή μου ατίμησαν κι αμέσως την έσφαξαν,
τον γέροντα τον κύρη μου εκάψανε το βράδυ,
και την αυγή μου ρίξανε τη μάνα στο πηγάδι.
Στην Κρήτη...              
Μακριά ’πο κειθ’ εγιόμισα τες φούχτες μου και εβγήκα.
Βόηθα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να ’χω·
σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο».

                                      ***

Εχαμογέλασε γλυκά στον πόνο της ψυχής μου,
κι εδάκρυσαν τα μάτια της, κι έμοιαζαν της καλής μου.
Εχάθη, αλιά μου! αλλ’ άκουσα του δακρύου της ραντίδα
στο χέρι, πού ‘χα σηκωτό μόλις εγώ την είδα.
— Εγώ από κείνη τη στιγμή δεν έχω πλια το χέρι,
π’ αγνάντευεν Αγαρηνό κι εγύρευε μαχαίρι·
χαρά δεν του ‘ναι ο πόλεμος· τα’ απλώνω του διαβάτη
ψωμοζητώντας, κι έρχεται με δακρυσμένο μάτι·
κι όταν χορτάτα δυστυχιά τα μάτια μου ζαλεύουν
αργά, κι ονείρατα σκληρά την ξαναζωντανεύουν,
και μέσα στ’ άγριο πέλαγο τ' αστροπελέκι σκάει,
κι η θάλασσα να καταπιή την κόρη αναζητάει,
ξυπνώ φρενίτης, κάθομαι, κι ο νους μου κινδυνεύει,
Και βάνω την παλάμη μου, κι αμέσως γαληνεύει·    
τα κύματα έσχιζα μ’ αυτό, τ’ άγρια και μυρωδάτα,
με δύναμη πού δεν είχα μήτε στα πρώτα νιάτα,
μήτε όταν εκροτούσαμε, πετώντας τα θηκάρια,
μάχη στενή με τους πολλούς ολίγα παλληκάρια,
μήτε όταν τον μπομπο - Ίσούφ και τς άλλους δύο βαρούσα
σύρριζα στη Λαβύρινθο π’ αλαίμαργα πατούσα.
Στο πλέξιμο το δυνατό ο χτύπος της καρδιάς μου -
κι αυτό μου τ’ αυξαιν’, - έκρουζε στην πλεύρα της κυράς μου.

……………………………………………………………………

Αλλά το πλέξιμ’ άργουνε και μου τ’ αποκοιμούσε,
ηχός, γλυκύτατος ηχός, οπού με προβοδούσε.
Δεν είναι κορασιάς φωνή στα δάση που φουντώνουν,
και βγαίνει τ’ άστρο του βραδιού και τα νερά θολώνουν,
και τον κρυφό της έρωτα της φύσης τραγουδάει,
του δέντρου και του λουλουδιού πού ανοίγει και λυγάει·
δεν είν’ αηδόνι κρητικό, που παίρνει τη λαλιά του
σε ψηλούς βράχους κι άγριους όπ’ έχει τη φωλιά του,
κι αντιβουίζει ολονυχτίς από πολλή γλυκάδα
η θάλασσα πολύ μακριά, πολύ μακριά η πεδιάδα,
ώστε που πρόβαλε η αυγή και έλιωσαν τ’ αστέρια,
κι ακούει κι αυτή και πέφτουν της τα ρόδα από τα χέρια·
δεν είν’ φιαμπόλι το γλυκό, οπού τ’ αγρίκαα μόνος
στον Ψηλορείτη όπου συχνά μ’ ετράβουνεν ο πόνος
κι έβλεπα τ’ άστρο τ’ ουρανού μεσουρανίς να λάμπη
και του γελούσαν τα βουνά, τα πέλαγα κι οι κάμποι·
κι ετάραζε τα σπλάχνα μου ελευθερίας ελπίδα
κι έφώναζα: ώ θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα!
κι άπλωνα κλαίοντας κατ’ αυτή τα χέρια με καμάρι·
καλή ’ν’ η μαύρη πέτρα της και το ξερό χορτάρι.
Λαλούμενο, πουλί, φωνή, δεν είναι να ταιριάζη,
ίσως δε σώζεται στη γη ήχος που να του μοιάζη·
δεν είναι λόγια· ήχος λεπτός ....
δεν ήθελε τον ξαναπεί ο αντίλαλος κοντά του.
Αν είν’ δεν ήξερα κοντά, αν έρχονται από πέρα·
σαν του Μαγιού τες ευωδιές γιόμιζαν τον αέρα,
γλυκύτατοι, ανεκδιήγητοι....
Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος.
Μ’ άδραχνεν όλη την ψυχή, και να ’μπη δεν ημπόρει
ο ουρανός, κι η θάλασσα, κι η ακρογιαλιά, κι η κόρη·
με άδραχνε, και μ’ έκανε συχνά ν’ αναζητήσω
τη σάρκα μου να χωρισθώ για να τον ακλουθήσω.
Έπαψε τέλος, κι άδειασεν η φύσις κι η ψυχή μου·
πού εστέναξε κι εγιόμισεν ευθύς οχ την καλή μου·
και τέλος φθάνω στο γιαλό την αρραβωνιασμένη,
την απιθώνω με χαρά, κι ήτανε πεθαμένη.

Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α´

I.

Τότες ἐταραχτήκανε τὰ σωθικά μου, καὶ ἔλεγα πὼς ἦρθε ὥρα νὰ ξεψυχήσω· κ᾿ εὑρέθηκα σὲ σκοτεινὸ τόπο καὶ βροντερό, ποὺ ἐσκιρτοῦσε σὰν κλωνὶ στάρι ῾ς τὸ μύλο ποὺ ἀλέθει ὀγλήγορα, ὡσὰν τὸ χόχλο ῾ς τὸ νερὸ ποὺ ἀναβράζει᾿ ἐτότες ἐκατάλαβα πὼς ἐκεῖνο ἤτανε τὸ Μεσολόγγι· ἀλλὰ δὲν ἔβλεπα μήτε τὸ κάστρο, μήτε τὸ στρατόπεδο, μήτε τὴ λίμνη, μήτε τὴ θάλασσα, μήτε τὴ γῆ ποὺ ἐπάτουνα, μήτε τὸν οὐρανό᾿ ἐκατασκέπαζε ὅλα τὰ πάντα μαυρίλα καὶ πίσσα, γιομάτη λάμψι, βροντή, καὶ ἀστροπελέκι· καὶ ὕψωσα τὰ χέρια μου καὶ τὰ μάτια μου νὰ κάνω δέηση, καὶ ἰδοὺ μές᾿ ῾ς τὴν καπνίλα μία μεγάλη γυναίκα μὲ φόρεμα μαῦρο σὰν τοῦ λαγοῦ τὸ αἷμα, ὅπου ἡ σπίθα ἔγγιζε κ᾿ ἐσβενότουνε· καὶ μὲ φωνή, ποὺ μοῦ ἐφαίνονταν πὼς νικάει τὴν ταραχὴ τοῦ πολέμου, ἄρχισε·

«Τὸ χάραμα ἐπῆρα

Τοῦ Ἥλιου τὸ δρόμο,

Κρεμώντας τὴ λύρα

Τὴ δίκαιη ῾ς τὸν ὦμο,

Κι᾿ ἀπ᾿ ὅπου χαράζει

Ὡς ὅπου βυθᾶ,

Τὰ μάτια μου δὲν εἶδαν τόπον ἐνδοξότερον ἀπὸ τοῦτο τὸ ἁλωνάκι.»

II.

Παράμερα στέκει

Ὁ ἄντρας καὶ κλαίει·

Ἀργὰ τὸ τουφέκι

Σηκώνει, καὶ λέει·

«Σὲ τοῦτο τὸ χέρι

»Τί κάνεις ἐσύ;

»Ὁ ἐχθρός μου τὸ ξέρει

»Πῶς μοῦ εἶσαι βαρύ.»

Τῆς μάνας ὢ λαύρα!

Τὰ τέκνα τριγύρου

Φθαρμένα καὶ μαῦρα,

Σὰν ἴσκιους ὀνείρου·

Λαλεῖ τὸ πουλάκι 

῾Σ τοῦ πόνου τὴ γῆ,

Καὶ βρίσκει σπειράκι,

Καὶ μάννα φθονεῖ.

III.

Γροικοῦν νὰ ταράζῃ

Τοῦ ἐχθροῦ τὸν ἀέρα

Μίαν ἄλλη, ποὺ μοιάζει

Τ᾿ ἀντίλαλου πέρα·

Καὶ ξάφνου πετειέται

Μὲ τρόμου λαλιά·

Πολληώρα γροικειέται

Κι᾿ ὁ κόσμος βροντᾶ.

IV.

Ἀμέριμνον ὄντας

Τ᾿ Ἀράπη τὸ στόμα

Σφυρίζει, περνώντας 

῾Σ τοῦ Μάρκου τὸ χῶμα·

Διαβαίνει, κι᾿ ἀγάλι

Ξαπλώνετ᾿ ἐκεῖ,

Ποὺ ἐβγῆκ᾿ ἡ μεγάλη

Τοῦ Μπάϊρον ψυχή.

V.

Προβαίνει καὶ κράζει

Τὰ ἔθνη σκιασμένα.

VI.

Καὶ ὢ πείνα καὶ φρίκη!

Δὲ σκούζει σκυλί!

VII.

Καὶ ἡ μέρα προβαίνει,

Τὰ νέφια συντρίβει·

Νά, ἡ νύχτα ποὺ βγαίνει,

Κι ἀστέρι δὲν κρύβει.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β´

Ι.

Ἄκρα τοῦ τάφου σιωπὴ στὸν κάμπο βασιλεύει·

Λαλεῖ πουλί, παίρνει σπειρί, κ᾿ ἡ μάνα τὸ ζηλεύει.

Τὰ μάτια ἡ πείνα ἐμαύρισε· στὰ μάτια ἡ μάνα μνέει·

Στέκει ὁ Σουλιώτης ὁ καλὸς παράμερα, καὶ κλαίει:

«Ἔρμο τουφέκι σκοτεινό, τί σ᾿ ἔχω ῾γὼ στὸ χέρι;

Ὁποῦ σὺ μοὔγινες βαρὺ κι ὁ Ἀγαρηνὸς τὸ ξέρει.»

ΙΙ.

Τὸ Μεσολόγγι ἔπεσε τὴν ἄνοιξη· ὁ ποιητὴς παρασταίνει τὴν Φύση, εἰς τὴ στιγμὴ ποὺ εἶναι ὡραιότερη, ὡς μία δύναμη, ἡ ὁποία, μὲ ὅλα τ᾿ ἄλλα καὶ ὑλικὰ καὶ ἠθικὰ ἐνάντια, προσπαθεῖ νὰ δειλιάση τοὺς πολιορκημένους· ἰδοὺ οἱ Στοχασμοὶ τοῦ ποιητῆ:

Ἡ ζωὴ ποὺ ἀνασταίνεται μὲ ὅλες της τὲς χαρές, ἀναβρύζοντας ὁλοῦθε, νέα, λαχταριστή, περιχυνόμενη εἰς ὅλα τὰ ὄντα· ἡ ζωὴ ἀκέραιη, ἀπ᾿ ὅλα της φύσης τὰ μέρη, θέλει νὰ καταβάλῃ τὴν ἀνθρώπινη ψυχή· θάλασσα, γῆ, οὐρανός, συγχωνευμένα, ἐπιφάνεια καὶ βάθος συγχωνευμένα, τὰ ὁποῖα πάλι πολιορκοῦν τὴν ἀνθρώπινη φύση στὴν ἐπιφάνεια καὶ εἰς τὸ βάθος της.

Ἡ ὡραιότης τῆς φύσης, ποὺ τοὺς περιτριγυρίζει, αὐξαίνει εἰς τοὺς ἐχθροὺς τὴν ἀνυπομονησία νὰ πάρουν τὴ χαριτωμένη γῆ, καὶ εἰς τοὺς πολιορκημένους τὸν πόνο ὅτι θὰ τὴ χάσουν.

 Ὁ Ἀπρίλης μὲ τὸν Ἔρωτα χορεύουν καὶ γελοῦνε,

κι ὅσ᾿ ἄνθια βγαίνουν καὶ καρποὶ τόσ᾿ ἄρματα σὲ κλειοῦνε.

Λευκὸ βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει

Καὶ μὲς τὴ θάλασσα βαθειὰ ξαναπετειέται πάλι,

Κι᾿ ὁλόλευκο ἐσύσμιξε μὲ τ᾿ οὐρανοῦ τὰ κάλλη.

Καὶ μὲς τῆς λίμνης τὰ νερά, ὅπ᾿ ἔφθασε μ᾿ ἀσπούδα

Ἔπαιξε μὲ τὸν ἴσκιο τῆς γαλάζια πεταλούδα,

Ποὺ εὐωδίασε τὸν ὕπνο της μέσα στὸν ἄγριο κρίνο·

Τὸ σκουληκάκι βρίσκεται σ᾿ ὥρα γλυκειὰ κ᾿ ἐκεῖνο.

Μάγεμα ἡ φύσις κι᾿ ὄνειρο στὴν ὀμορφιὰ καὶ χάρη,

Ἡ μαύρη πέτρα ὁλόχρυση καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι·

Μὲ χίλιες βρύσες χύνεται, μὲ χίλιες γλῶσσες κρένει:

Ὅποιος πεθάνῃ σήμερα χίλιες φορὲς πεθαίνει.

Τρέμ᾿ ἡ ψυχὴ καὶ ξαστοχᾶ γλυκὰ τὸν ἑαυτό της.

III.

Ἐνῷ ἀκούεται τὸ μαγευτικὸ τραγούδι τῆς ἄνοιξης, ὁποῦ κινδυνεύει νὰ ξυπνήση εἰς τοὺς πολιορκημένους τὴν ἀγάπη τῆς ζωῆς τόσον, ὥστε νὰ ὀλιγοστέψῃ ἡ ἀντρεία τους, ἕνας τῶν Ἑλλήνων πολεμάρχων σαλπίζει κράζοντας τοὺς ἄλλους εἰς συμβούλιο, καὶ ἡ σβημένη κλαγγή, ὁποῦ βγαίνει μέσ᾿ ἀπὸ τὸ ἀδυνατισμένο στῆθος του, φθάνοντας εἰς τὸ ἐχθρικὸ στρατόπεδο παρακινεῖ ἕναν Ἀράπη νὰ κάμῃ ὅ,τι περιγράφουν οἱ στίχοι 4-12.

«Σάλπιγγα, κόψ᾿ τοῦ τραγουδιοῦ τὰ μάγια μὲ βία,

γυναικός, γέροντος, παιδιοῦ, μὴν κόψουν τὴν ἀντρεία».

Χαμένη, ἀλίμονο, κι ὀκνὴ τὴ σάλπιγγα γρικάει·

ἀλλὰ πῶς φθάνει στὸν ἐχθρὸ καὶ κάθ᾿ ἠχὼ ξυπνάει;

Γέλιο στὸ σκόρπιο στράτευμα σφοδρὸ γεννοβολιέται,

κι ἡ περιπαίχτρα σάλπιγγα μεσουρανὶς πετιέται·

καὶ μὲ χαρούμενη πνοὴ τὸ στῆθος τὸ χορτᾶτο,

τ᾿ ἀράθυμο, τὸ δυνατό, κι ὅλο ψυχὲς γιομᾶτο,

βαρώντας γύρου ὁλόγυρα, ὁλόγυρα καὶ πέρα,

τὸν ὄμορφο τρικύμισε καὶ ξάστερον ἀέρα·

τέλος μακριὰ σέρνει λαλιά, σὰν τὸ πεσούμεν᾿ ἄστρο,

τρανὴ λαλιά, τρόμου λαλιά, ρητὴ κατὰ τὸ κάστρο.

IV.

Μόλις ἔπαυσε τὸ σάλπισμα ὁ Ἀράπης, μία μυριόφωνη βοὴ ἀκούεται εἰς τὸ ἐχθρικὸ στρατόπεδο, καὶ ἡ βίγλα τοῦ κάστρου, ἀχνὴ σὰν τὸ Χάρο, λέει τῶν Ἑλλήνων: «Μπαίνει ὁ ἐχθρικὸς στόλος». Τὸ πυκνὸ δάσος ἔμεινε ἀκίνητο εἰς τὰ νερά, ὅπου ἡ ἐλπίδα ἀπάντεχε νὰ ἰδεῖ τὰ φιλικὰ καράβια. Τότε ὁ ἐχθρὸς ἐξανανέωσε τὴν κραυγή, καὶ εἰς αὐτὴν ἀντιβόησαν οἱ νεόφθαστοι μέσ᾿ ἀπὸ τὰ καράβια. Μετὰ ταῦτα μία ἀκατάπαυτη βροντὴ ἔκανε τὸν ἀέρα νὰ τρέμει πολλὴ ὥρα, καὶ εἰς αὐτὴ τὴν τρικυμία

Ἡ μαύρη γῆ σκιρτᾶ ὡς χοχλὸ μὲς τὸ νερὸ ποὺ βράζει.

- Ἕως ἐκείνη τὴ στιγμὴ οἱ πολιορκημένοι εἶχαν ὑπομείνει πολλοὺς ἀγῶνες μὲ κάποιαν ἐλπίδα νὰ φθάσῃ ὁ φιλικὸς στόλος, καὶ νὰ συντρίψῃ ἴσως τὸν σιδερένιο κύκλο ὁποῦ τοὺς περιζώνει· τώρα ὁποῦ ἔχασαν κάθε ἐλπίδα, καὶ ὁ ἐχθρὸς τοὺς τάζει νὰ τοὺς χαρίσῃ τὴ ζωὴ ἂν ἀλλαξοπιστήσουν, ἡ ὑστερινή τους ἀντίσταση τοὺς ἀποδείχνει Μάρτυρες.

V.

. . . . . . . . . . Στὴν πεισμωμένη μάχη

σφόδρα σκιρτοῦν μακριὰ πολὺ τὰ πέλαγα κι οἱ βράχοι,

καὶ τὰ γλυκοχαράματα, καὶ μὲς στὰ μεσημέρια,

κι ὅταν θολώσουν τὰ νερά, κι ὅταν ἐβγοῦν τ᾿ ἀστέρια.

Φοβοῦνται γύρου τὰ νησιά, παρακαλοῦν καὶ κλαῖνε,

κι οἱ ξένοι ναύκληροι μακριὰ πικραίνονται καὶ λένε:

«Ἀραπιᾶς ἄτι, Γάλλου νοῦς, σπαθὶ Τουρκιᾶς, μολύβι,

πέλαγο μέγα βράζ᾿ ὁ ἐχθρὸς πρὸς τὸ φτωχὸ καλύβι.

VI.

Ἕνας πολέμαρχος ξάφνου ἀπομακραίνεται ἀπὸ τὸν κύκλο, ὅπου εἶναι συναγμένοι εἰς συμβούλιο γιὰ τὸ γιουροῦσι, γιατὶ τὸν ἐπλάκωσε ἡ ἐνθύμηση, τρομερὴ εἰς ἐκείνη τὴν ὥρα τῆς ἄκρας δυστυχίας, ὅτι εἰς ἐκεῖνο τὸ ἴδιο μέρος, εἰς τὲς λαμπρὲς ἡμέρες τῆς νίκης, εἶχε πέσει κοπιασμένος ἀπὸ τὸν πολεμικὸ ἀγῶνα, καὶ αὐτοῦ ἐπρωτάκουσε, ἀπὸ τὰ χείλη τῆς ἀγαπημένης του, τὸν ἀντίλαλο τῆς δόξας του, ὁποία ἕως τότε εἶχε μείνει ἄγνωστη εἰς τὴν ἁπλὴ καὶ ταπεινὴ ψυχή του.

Μακρυὰ ἀπ᾿ ὅπ᾿ ἦτα᾿ ἀντίστροφος κι᾿ ἀκίνητος ἐστήθη·

Μόνε σφοδρὰ βροντοκοποῦν τ᾿ ἀρματωμένα στήθη·

Ἐχαμογέλασε πικρὰ κι ὁλούθενε κοιτάζει·

κι ἀνεῖ πολὺ τὰ βλέφαρα τὰ δάκρυα νὰ βαστάξουν:

-«Ἐκεῖ ῾ρθε τὸ χρυσότερο ἀπὸ τὰ ὀνείρατά μου·

μὲ τ᾿ ἅρματ᾿ ὅλα βρόντησα τυφλός του κόπου χάμου.

Φωνή ῾πε: «Ὁ δρόμος σου γλυκὸς καὶ μοσχοβολισμένος·

στὴν κεφαλή σου κρέμεται ὁ ἥλιος μαγεμένος·

παλληκαρᾶ καὶ μορφονιέ, γειά σου, καλέ, χαρά σου!

Ἄκου, νησιά, στεριὲς τῆς γῆς, ἐμάθαν τ᾿ ὄνομά σου! -

Τοῦτος, ἄχ, ποῦ ῾ν᾿ ὁ δοξαστὸς κι ἡ θεϊκιὰ θωριά του;

Ἡ ἀγκάλη μ᾿ ἔτρεμ᾿ ἀνοιχτὴ κατὰ τὰ γόνατά του».

Ἔρριξε χάμου τὰ χαρτιὰ μὲ τσ᾿ εἴδησες τοῦ κόσμου

ἡ κορασιὰ τρεμάμενη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Χαρὰ τῆς ἔσβυε τὴ φωνὴ ποὖν᾿ τώρα ἀποσβυμένη·

ἄμε, χρυσ᾿ ὄνειρο, καὶ σὺ μὲ τὴ σαβανωμένη!

Ἐδῶ ῾ναι χρεία νὰ κατεβῶ, νὰ σφίξω τὸ σπαθί μου,

πρὶν ὅλοι χάσουν τὴ ζωή, κι ἐγ᾿ ὅλη τὴν πνοή μου·

τὰ λίγα ἀπομεινάρια τῆς πείνας καὶ τσ᾿ ἀντρείας,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

γκόλφι νὰ τά ῾χω στὸ πλευρὸ καὶ νὰ τὰ βγάλω πέρα,

ποὺ μ᾿ ἔκραξαν μ᾿ ἀπαντοχή, φίλο, ἀδελφό, πατέρα·

Δρόμ᾿ ἀστραφτὰ νὰ σχίσω τοὺς σ᾿ ἐχθροὺς καλὰ θρεμμένους,

σ᾿ ἐχθροὺς πολλούς, πολλ᾿ ἄξιους, πολλὰ φαρμακωμένους·

νὰ μείνῃς, χῶμα πατρικό, γιὰ μισητὸ ποδάρι·

ἡ μαύρη πέτρα σου χρυσῆ καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι.»

Ἦταν μὲ σένα τρεῖς χαρὲς στὴν πίκρα φυτρωμένες,

ὅμως γιὰ μένα στὴ χαρὰ τρεῖς πίκρες ριζωμένες».

«Θύρες ἀνοίξτ᾿ ὁλόχρυσες γιὰ τὴν γλυκειὰν ἐλπίδα.»

VII.

- «Κρυφὴ χαρά ῾στραψε σ᾿ ἐσέ· κάτι καλό ῾χει ὁ νοῦς σου

πές, νὰ τὸ ξεμυστηρευτεῖς θὲς τ᾿ ἀδελφοποιτοῦ σου;».

-«Ψυχὴ μεγάλη καὶ γλυκειά, μετὰ χαρᾶς σ᾿ τὸ λέω:

Θαυμάζω τὲς γυναῖκες μας καὶ στ᾿ ὄνομά τους μνέω.

Ἐφοβήθηκα κάποτε μὴ δειλιάσουν καὶ τὲς ἐπαρατήρησα ἀδιάκοπα.

Ἀπόψε, ἐνῷ εἶχαν τὰ παράθυρα ἀνοιχτὰ γιὰ τὴ δροσιά, μία ἀπ᾿ αὐτές, ἡ νεώτερη, ἐπῆγε νὰ τὰ κλείσει, ἀλλὰ μία ἄλλη τῆς εἶπε: «Ὄχι, παιδί μου· ἄφησε νὰ ῾μπεῖ ἡ μυρωδιὰ ἀπὸ τὰ φαγητά· εἶναι χρεία νὰ συνηθίσουμε».

Κι ἔτσι λέγοντας ἐματάνοιξε τὸ παράθυρο, καὶ ἡ πολλὴ μυρωδιὰ τῶν ἀρωμάτων ἐχυνότουν μέσα κι ἐγιόμισε τὸ δωμάτιο.

Καὶ ἡ πρώτη εἶπε: «Καὶ τὸ ἀεράκι μας πολεμάει».

Μία ἄλλη ἔστεκε σιμὰ εἰς τὸ ἑτοιμοθάνατο παιδί της.

Καὶ ἄλλη εἶπε χαμογελώντας, νὰ διηγηθεῖ καθεμία τ᾿ ὄνειρό της.

Καὶ μία εἶπε: «Μοῦ ἐφαινότουν ὅτι ὅλοι ἐμεῖς, ἄντρες καὶ γυναῖκες, παιδιὰ καὶ γέροι, ἤμαστε ποτάμια, ποιὰ μικρά, ποιὰ μεγάλα, κι ἐτρέχαμε ἀνάμεσα εἰς τόπους φωτεινούς, εἰς τόπους σκοτεινούς, σὲ λαγκάδια, σὲ γκρεμούς, ἀπάνου κάτου, κι ἔπειτα ἐφθάναμε μαζὶ στὴ θάλασσα μὲ πολλὴ ὁρμή».

Καὶ μία δεύτερη εἶπε:

Ἐγώ ῾δα δάφνες. - Κι ἐγὼ φῶς ..............................

- Κι ἐγὼ σ᾿ φωτιὰ μίαν ὄμορφη π᾿ ἀστράφταν τὰ μαλλιά της.

Καὶ ἀφοῦ ὅλες ἐδιηγήθηκαν τὰ ὀνείρατά τους, ἐκείνη ποὖχε τὸ παιδὶ ἑτοιμοθάνατο εἶπε: «Ἰδές, καὶ εἰς τὰ ὀνείρατα ὁμογνωμοῦμε, καθὼς εἰς τὴ θέληση καὶ εἰς ὅλα τ᾿ ἄλλα ἔργα». Καὶ ὅλες οἱ ἄλλες ἐσυμφώνησαν κι ἐτριγυρίσαν μὲ ἀγάπη τὸ παιδί της πού ῾χε ξεψυχήσει.

Ἰδού, αὐτὲς οἱ γυναῖκες φέρνονται θαυμαστά· αὐτὲς εἶναι μεγαλόψυχες, καὶ λένε ὅτι μαθαίνουν ἀπό μας· δὲ δειλιάζουν, μολονότι τοὺς ἐπάρθηκε ἡ ἐλπίδα ποὺ εἶχαν νὰ γεννήσουν τέκνα γιὰ τὴ δόξα καὶ γιὰ τὴν εὐτυχία. Ἐμεῖς λοιπὸν μποροῦμε νὰ μάθουμε ἀπ᾿ αὐτὲς καὶ νὰ τὲς λατρεύουμε ἕως τὴν ὕστερη ὥρα.

Πές μου καὶ σὺ τώρα γιατί ἐχθές, ὕστερ᾿ ἀπὸ τὸ συμβούλιο, ἐνῷ ἐστεκόμαστε σιωπηλοί, ἀπομακρύνθηκες ταραγμένος·

Νὰ μοῦ τὸ πῇς νὰ τὄχω ῾γὼ γκολφισταυρὸ στὸν ἅδη.

Ἐχαμογέλασε πικρά, κι᾿ ὁλούθενε κοιτάζει·

Κι᾿ ἀνεῖ πολὺ τὰ βλέφαρα τὰ δάκρυα νὰ βαστάξουν.

VIII.

Παρασταίνεται ὁ Ἰμπραῒμ Πασὰς συλλογιζόμενος τὴ σημαντικότητα τῆς γῆς, τὴν ὁποία θέλει νὰ κυριέψῃ, καὶ τὸν πόνο καὶ τὴν ἐντροπή του ἂν δὲν τὸ κατορθώσῃ.

Καθὼς ἐκεῖ στὴν Ἀραπιά . . . . . . . .

Χύνεται ἀνάερα τὸ σκυλὶ τῆς δίψας λυσσασμένο.

Μὲς τὴν ψυχὴ τὴν ἀγροικᾶ σὰ σπίθα στὴ φωτιά της.

Καὶ συχνὰ τοὖ ῾π᾿ ἡ ἀράθυμη καὶ τρίσβαθη ψυχή του:

«Κάμποι, βουνὰ καρπόφορα, καὶ λίμνη ὡραία καὶ πλούσια.»

Σ᾿ τουφέκι ἀλλάξαν καὶ σπαθὶ τὸ δίχτυ καὶ τ᾿ ἀγκίστρι.».

«Μάνα καλὴ παληκαριῶν, καὶ κάμε τη δική σου.»

«Αἰώνια ἤθελ᾿ ἤτανε ὁ πόνος κι ἡ ντροπή μου.»

IX.

Ἐτοῦτ᾿ εἶν᾿ ὕστερη νυχτιά· ὅλα τ᾿ ἀστέρια βγάνει·

ὁλονυχτὶς ἀνέβαινε ἡ δέηση, τὸ λιβάνι.

Ὁ Ἀράπης, τραυηγμένος ἀπὸ τὴ μυρωδιὰ ποὺ ἐσκορποῦσε τὸ θυμίαμα, περίεργος καὶ ἀνυπόμονος, μὲ βιαστικὰ πατήματα πλησιάζει εἰς τὸ τεῖχος,

Καὶ ἀπάνου, ἀνάγκη φοβερή! σκυλὶ δὲν τοῦ ῾λυχτάει.

Καὶ ἀκροάζεται· ἀλλὰ τὴ νυχτικὴ γαλήνη δὲν ἀντίσκοβε μήτε φωνή, μήτε κλάψα, μήτε ἀναστεναγμός· ἤθελε πεῖς ὅτι εἶχε παύσει ἡ ζωή· οἱ ἥρωες εἶναι ἑνωμένοι καί, μέσα τους λόγια λένε

Γιὰ τὴν αἰωνιότητα, ποὺ μόλις τὰ χωράει·

Στὰ μάτια καὶ στὸ πρόσωπο φαίνονται οἱ στοχασμοί τους·

Τοὺς λέει μεγάλα καὶ πολλὰ ἡ τρίσβαθη ψυχή τους.

Ἀγάπη κι ἔρωτας καλοῦ τὰ σπλάχνα τους τινάζουν.

Τὰ σπλάχνα τους κι ἡ θάλασσα ποτὲ δὲν ἡσυχάζουν·/

Γλυκιὰ κι ἐλεύθερ᾿ ἡ ψυχὴ σὰ νά ῾τανε βγαλμένη,

Κι ὑψῶναν μὲ χαμόγελο τὴν ὄψη τὴ φθαρμένη.

Χ.

Ἀφοῦ ἔκαψαν τὰ κρεβάτια, οἱ γυναῖκες παρακαλοῦν τοὺς ἄντρες νὰ τὲς ἀφήσουν νὰ κάμουνε ἀντάμα, εἰς τὸ σπήλαιο, τὴν ὑστερινὴ δέηση. Μι᾿ ἀπ᾿ αὐτές, ἡ γεροντότερη, μιλεῖ γιὰ τὲς ἄλλες: «Ἄκουσε, παιδί μου, καὶ τοῦτο ἀπὸ τὸ στόμα μου,

Ποὖμ᾿ ὅλη κάτου ἀπὸ τὴ γῆ κι᾿ ἕνα μπουτσούνι ἀπ᾿ ἔξω. 

Ὁρκίζουν σε στὴ στάχτ᾿ αὐτὴ . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Καὶ στὰ κρεβάτια τ᾿ ἄτυχα μὲ τὸ σεμνὸ στεφάνι· 

N᾿ ἀφῆστε σᾶς παρακαλοῦν νὰ τρέξουμε σ᾿ ἐκεῖνο, 

Νὰ κάμουμ᾿ ἅμα τὸ στερνὸ χαιρετισμὸ καὶ θρῆνο.»

Κι᾿ ἐπειδὴ ἐκεῖνος ἀργοῦσε ὀλίγο νὰ δώσῃ τὴν ἀπόκριση,

Ὅλες στὴ γῆ τὰ γόνατα ἐχτύπησαν ὀμπρός του, 

Κι᾿ ἐβάστααν ὅλες κατ᾿ αὐτὸν τὴ χοῦφτα σηκωμένη, 

Καὶ μὲ πικρὸ χαμόγελο τὴν ὄψη τὴ φθαρμένη, 

Σὰ νἄθελ᾿ ἔσπλαχνα ὁ Θεὸς βρέξῃ ψωμὶ σ᾿ ἐκεῖνες.

 ΧΙ.

Οἱ γυναῖκες, εἰς τὲς ὁποῖες ἕως τότε εἶχε φανῆ ὅμοια μεγαλοψυχία μὲ τοὺς ἄντρες, ὅταν δέονται καὶ αὐτές, δειλιάζουν λιγάκι καὶ κλαῖνε· ὅθεν προχωρεῖ ἡ Πράξη· διότι ὅλα τὰ φερσίματα τῶν γυναικῶν ἀντιχτυποῦν εἰς τὴν καρδιὰ τῶν πολεμιστάδων, καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ ὑστερινὴ ἐξωτερικὴ δύναμη ποὺ τοὺς καταπολεμάει, ἀπὸ τὴν ὁποίαν, ὡς ἀπ᾿ ὅλες τες ἄλλες, αὐτοὶ βγαίνουν ἐλεύθεροι.

XII.

Εἶναι προσωποποιημένη ἡ Πατρίδα, ἡ Μεγάλη Μητέρα, θεάνθρωπη, ὥστε νὰ αἰσθάνεται ὅλα τὰ παθήματα, καὶ καθαρίζοντάς τὰ εἰς τὴ μεγάλη ψυχή της νὰ ἀναπνέῃ τὴν Παράδεισο·

Πολλὲς πληγὲς κι᾿ ἐγλύκαναν γιατ᾿ ἔσταξ᾿ ἁγιομύρος.

Μένει ἄγρυπνη μέρα καὶ νύχτα, καρτερώντας τὸ τέλος τοῦ ἀγῶνος· δὲν τὰ φοβᾶται τὰ παιδιά της μὴ δειλιάσουν· εἰς τὰ μάτια της εἶναι φανερὰ τὰ πλέον ἀπόκρυφα τῆς ψυχῆς τους·

Στοῦ τέκνου σύρριζα τὸ νοῦ, Θεοῦ τῆς μάνας μάτι· 

Λόγο, ἔργο, νόημα . . . . . . . . . . . . . . . . . 

Ἀπὸ τὸ πρῶτο μίλημα στὸν ἀγγελοκρουμό του.

Γιὰ τοῦτο αὐτὴ εἶναι

Ἥσυχη γιὰ τὴ γνώμη τους, ἀλλ᾿ ὄχι γιὰ τὴ Μοῖρα, 

Καὶ μὲς στὴν τρίσβαθη ψυχὴ ὁ πόνος της πλημμύρα,

Ἐπειδὴ βλέπει τὸν ἐχθρὸν ἄσπονδον, ἄπονον ἀπὸ τὸ πολὺ πεῖσμα, καὶ καταλαβαίνει ὅτι ἂν τὸ Ἔλεος ἔχυνε μὲς στὰ σπλάχνα του ὅλους τοὺς θησαυρούς του, τοῦτοι

Τριαντάφυλλά ῾ναι θεϊκὰ στὴν κόλαση πεσμένα.

ΧΙΙΙ.

Μένουν οἱ Μάρτυρες μὲ τὰ μάτια προσηλωμένα εἰς τὴν ἀνατολή, νὰ φέξῃ γιὰ νὰ βγοῦνε στὸ γιουρούσι, καὶ ἡ φοβερὴ αὐγή.

Μνήσθητι, Κύριε, -εἶναι κοντά· Μνήσθητι, Κύριε, ἐφάνη!

ἐπάψαν τὰ φιλιὰ στὴ γῆ . . . . . . . .

Στὰ στήθια καὶ στὸ πρόσωπο, στὰ χέρια καὶ στὰ πόδια.

Μιὰ φούχτα χῶμα νὰ κρατῶ καὶ νὰ σωθῶ μ᾿ ἐκεῖνο.

Ἰδού, σεισμὸς καὶ βροντισμός, κι ἐβάστουναν ἀκόμα,

ποὺ ὁ κύκλος φθάνει ὁ φοβερὸς μὲ τὸν ἀφρὸ στὸ στόμα·

κι ἐσκίστη ἀμέσως, κι ἔβαλε στῆς Μάνας τὰ ποδάρια,

τῆς πείνας καὶ τοῦ . . . . . . . τὰ λίγα ἀπομεινάρια·

τ᾿ ἀπομεινάρια ἀνέγγιαγα καὶ κατατρομασμένα,

τὰ γόνατα καὶ τὰ σπαθιὰ τὰ ῾ματοκυλισμένα.

XIV.

Τὸ μάτι μου ἔτρεχε ρονιά, κι᾿ ὀμπρός του δὲν ἐθώρα,

κι᾿ ἔχασα αὐτὸ τὸ θεϊκὸ πρόσωπο γιὰ πολλὴ ὥρα,

π᾿ ἄστραψε γέλιο ἀθάνατο, παιχνίδι τῆς χαρᾶς του,

στὸ φῶς τῆς καλωσύνης του, στὸ φῶς τῆς ὀμορφιᾶς του.

XV.

Ἔχε ὅσες ἔχ᾿ ἡ Ἀνατολὴ κι᾿ ὅσες εὐχὲς ἡ Δύση.

XVI.

Μ᾿ ὅλον ποὺ τότ᾿ ἀσάλευτος στὸ νοῦ μ᾿ ὁ νιὸς ἐστήθη,

κ᾿ εἶχε τὸν ἥλιο πρόσωπο καὶ τὸ φεγγάρι στήθη.

XVII.

Κι᾿ ἄνθιζε μέσα μου ἡ ζωὴ μ᾿ ὅλα τὰ πλούτια πὤχει.

XVIII.

Συχνὰ τὰ στήθια ἐκούρασα, ποτὲ τὴν καλωσύνη.

XIX.

Ὁ υἱός σου κρίνος μὲ δροσιὰ φεγγαροστολισμένος.

XX.

Στὸν ὕπνο της μουρμούριζε τὴν κλάψα τῆς τρυγόνας.

XXI.

Ἀνάξιε δοῦλε τοῦ Χριστοῦ, κάτου τὰ γόνατά σου.

XXII.

Γιά, κοίτα ῾κεῖ χάσμα σεισμοῦ βαθιὰ στὸν τοῖχο πέρα,

καὶ βγαίνουν ἄνθια πλουμιστά, καὶ τρέμουν στὸν ἀέρα.

λούλουδα μύρια, προκαλοῦν χρυσὸ μελισσολόϊ,

ἄσπρα, γαλάζια, κόκκινα, καὶ κρύβουνε τὴ χλόη.

XXIII.

Χιλιάδες ἦχοι ἀμέτρητοι, πολὺ βαθυὰ στὴ χτίσι.

ἡ Ἀνατολὴ τ᾿ ἀρχίναγε κ᾿ ἐτέλειωνε τὸ ἡ Δύσι.

Κάποι ἀπὸ τὴν Ἀνατολή, κι᾿ ἀπὸ τὴ Δύσι κάποι.

κάθ᾿ ἦχος εἶχε καὶ χαρά, κάθε χαρὰ κι᾿ ἀγάπη.

XXIV.

Κάνε σιμὰ κ᾿ εἶναι ψιλές, κάνε βαρειὲς καὶ πέρα,

σὰν τοῦ Μαϊοῦ τὲς εὐωδιὲς γιομόζαν τὸν ἀέρα.

XXV.

Ἡ ὄψη ὀμπρός μου φαίνεται, καὶ μὲς τὴ θάλασσ᾿ ὄχι,

ὄμορφη ὡς εἶναι τ᾿ ὄνειρο μ᾿ ὅλα τὰ μάγια πὤχει·

XXVI.

Χρυσ᾿ ὄνειρο ἠθέλησε τὸ πέλαγο ν᾿ ἀφήσῃ,

τὸ πέλαγο, ποὺ πάτουνε χωρὶς νὰ τὸ συγχίσῃ.

XXVII.

Κ᾿ ἔφυγε τὸ χρυσ᾿ ὄνειρο ὡς φεύγουν ὅλα τ᾿ ἄλλα.

XXVIII.

Ἦταν μὲ σένα τρεῖς χαρὲς στὴν πίκρα φυτρωμένες,

ὅμως γιὰ μένα στὴν χαρὰ τρεῖς πίκρες ριζωμένες.

XXIX.

Ὅλοι σὰν ἕνας, ναί, χτυποῦν, ὅμως ἐσὺ σὰν ὅλους.

XXX.

Τοῦ πόνου ἐστρέψαν οἱ πηγὲς ἀπὸ τὸ σωθικό μου,

ἔστρωσ᾿ ὁ νοῦς, κ᾿ ἀνέβηκα πάλι στὸν ἑαυτό μου.

XXXI.

Τὸ γλυκὸ σπίτι τῆς ζωῆς, ποὖχε χαρὰ καὶ δόξα.

XXXII.

Παράπονο χαμὸς καιροῦ σ᾿ ὅ,τι κανεὶς κι᾿ ἂ χάσῃ.

XXXIII.

Χαρὰ στὰ μάτια μου νὰ ἰδῶ τὰ πολυαγαπημένα,

ποὺ μὤδειξε σκληρ᾿ ὄνειρο στὸ σάβανο κλεισμένα.

XXXIV.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Καὶ μετὰ βίας

τί μὤστειλες, χρυσοπηγὴ τῆς Παντοδυναμίας;

XXXV.

Ἔστρωσ᾿, ἐδέχθ᾿ ἡ θάλασσα ἄντρες ριψοκινδύνους,

κ᾿ ἐδέχθηκε στὰ βάθη τους τὸν οὐρανὸ κ᾿ ἐκείνους.

XXXVI.

Πάντ᾿ ἀνοιχτά, πάντ᾿ ἄγρυπνα, τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μου.

XXXVII.

Ὁποὖν᾿ ἐρμιὰ καὶ σκοτεινιὰ καὶ τοῦ θανάτου σπίτι.

XXXVIII.

Τὸ πολιορκούμενο Μεσολόγγι ἔχει τριγύρου χάντακα,

Πὤφαγε κόκκαλο πολὺ τοῦ Τούρκου καὶ τ᾿ Ἀράπη.

XXXIX.

Χθὲς πρωτοχάρηκε τὸ φῶς καὶ τὸν γλυκὸν ἀέρα.

XL.

Πάλι μοῦ ξίππασε τ᾿ αὐτὶ γλυκειᾶς φωνῆς ἀγέρας.

XLI.

Ὀλίγο φῶς καὶ μακρυνὸ σὲ μέγα σκότος κ᾿ ἔρμο.

XLII.

Κι᾿ ὅπου ἡ βουλή τους συφορά, κι᾿ ὅπου τὸ πόδι χάρος.

XLIII.

Σὲ βυθὸ πέφτει ἀπὸ βυθὸ ὡς ποὺ δὲν ἦταν ἄλλος·

ἐκεῖθ᾿ ἐβγῆκε ἀνίκητος.

XLIV.

Φῶς ποὺ πατεῖ χαρούμενο τὸν Ἅδη καὶ τὸ Χάρο.

XLV.

(Ὁ ἀριθμὸς τοῦ ἐχθροῦ),

Τόσ᾿ ἄστρα δὲν ἐγνώρισεν ὁ τρίσβαθος αἰθέρας.

XLVI.

(Ἡ Ἐλπίδα περνάει ἀπὸ φριχτὴν ἐρημία μὲ)

Τὰ χρυσοπράσινα φτερὰ γιομᾶτα λουλουδάκια.

XLVII.

Χάνονται τ᾿ ἄνθη τὰ πολλά, ποὖχ᾿ ἄσπρα μὲ τὰ φύλλα.

XLVIII.

Γιὰ νὰ μοῦ ξεμυστηρευθῆ τὰ αἰνίγματα τὰ θεῖα.

XLIX.

Σ᾿ ἐλέγχ᾿ ἡ πέτρα ποὺ κρατεῖς, καὶ κλεῖ φωνὴ κι᾿ αὐτήνη.

L.

Μὲς τ᾿ Ἅγιο Βῆμα τῆς ψυχῆς.

LI.

Ἡ δύναμή σου πέλαγο, κ᾿ ἡ θέλησή μου βράχος.

LII.

Στὸν κόσμο τοῦτον χύνεται καὶ σ᾿ ἄλλους κόσμους φθάνει.

LIII.

Μὲ φουσκωμένα τὰ πανιὰ περήφανα κι᾿ ὡραῖα.

LIV.

Πολλοί ῾ν᾿ οἱ δρόμοι πὤχει ὁ νοῦς.

LV.

(Ἡ βοὴ τοῦ ἐχθρικοῦ στρατόπεδου παρομοιάζεται μὲ τὸν ἄνεμο),

Ὁποῦ περνάει τὸ πέλαγο καὶ κόβεται στὸ βράχο.

LVI.

Καὶ τὸ τριφύλλι ἐχόρτασε καὶ τὸ περιπλοκάδι,

κ᾿ ἐχόρευε, κ᾿ ἐβέλαζε, στὸ φουντωτὸ λιβάδι.

LVII.

Ὦ γῆ       .      .     .     .      .     .     .      .     .     .

Ὁ Οὐρανὸς σὲ προσκαλεῖ, κ᾿ ἡ κόλασι βρυχίζει.

LVIII.

Καὶ μὲ τὸ ροῦχο ὁλόμαυρο σὰν τοῦ λαγοῦ τὸ αἷμα.

LIX.

Καὶ τὲς ἀτάραχες πνοὲς τὲς πολυαγαπημένες.

LX.

(Οἱ Ἕλληνες, μὲ τὴν ἐλπίδα νὰ φθάσῃ ὁ φιλικὸς στόλος, κοιτάζουν τὸν μακρινὸ ξάστερον ὁρίζοντα κι᾿ εὔχονται)

Νὰ θόλωνε στὰ μάτια τους μὲ κάτι, ποὺ προβαίνει.

LXI.

Κ᾿ ἐπότισέ μου τὴν ψυχὴ ποὺ χόρτασεν ἀμέσως.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ´

I.

Μητέρα, μεγαλόψυχη στὸν πόνο καὶ στὴ δόξα,

κι ἂν στὸ κρυφὸ μυστήριο ζοῦν πάντα τὰ παιδιά σου

μὲ λογισμὸ καὶ μ᾿ ὄνειρο, τί χάρ᾿ ἔχουν τὰ μάτια,

τὰ μάτια τοῦτα, νὰ σ᾿ ἰδοῦν μὲς στὸ πανέρμο δάσος,

ποὺ ξάφνου σοῦ τριγύρισε τ᾿ ἀθάνατα ποδάρια

(κοίτα) μὲ φύλλα τῆς Λαμπρῆς, μὲ φύλλα τοῦ Βαϊῶνε!

Τὸ θεϊκό σου πάτημα δὲν ἄκουσα, δὲν εἶδα·

ἀτάραχη σὰν οὐρανὸς μ᾿ ὅλα τὰ κάλλη πὤχει,

ποὺ μέρη τόσα φαίνονται καὶ μέρη ῾ναι κρυμμένα!

Ἀλλά, Θεά, δὲν ἠμπορῶ ν᾿ ἀκούσω τὴ φωνή σου,

κι εὐθὺς ἐγὼ τ᾿ ἑλληνικοῦ κόσμου νὰ τὴ χαρίσω;

Δόξα ῾χ᾿ ἡ μαύρη πέτρα του καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι.

(Ἡ Θεὰ ἀπαντάει εἰς τὸν ποιητὴ καὶ τὸν προστάζει νὰ ψάλῃ τὴν πολιορκία τοῦ Mεσολογγιοῦ).

II.

Ἔργα καὶ λόγια, στοχασμοί, -στέκομαι καὶ κοιτάζω,-

Λούλουδα μύρια, πούλουδα, ποὺ κρύβουν τὸ χορτάρι,

Κι᾿ ἄσπρα, γαλάζια, κόκκινα, καλοῦν χρυσὸ μελίσσι.

Ἐκεῖθε μὲ τοὺς ἀδελφούς, ἐδῶθε μὲ τὸν Χάρο.

Μὲς στὰ χαράματα συχνά, καὶ μὲς στὰ μεσημέρια,

καὶ σὰ θολώσουν τὰ νερά, καὶ τ᾿ ἄστρα σὰν πληθύνουν,

ξάφνου σκιρτοῦν οἱ ἀκρογιαλιές, τὰ πέλαγα κι οἱ βράχοι.

«Ἀραπιᾶς ἄτι, Γάλλου νοῦς, βόλι Τουρκιᾶς, τόπ᾿ Ἄγγλου!

Πέλαγο μέγα πολεμᾶ, βαρεῖ τὸ καλυβάκι·

κι ἀλιά, σὲ λίγο ξέσκεπα τὰ λίγα στήθια μένουν!

Ἀθάνατή ῾σαι, ποὺ ποτέ, βροντή, δὲν ἡσυχάζεις;»

Στὴν πλώρη, ποὺ σκιρτᾶ, γυρτός, τοῦτα ῾π᾿ ὁ ξένος ναύτης.

Δειλιάζουν γύρου τὰ νησιά, παρακαλοῦν καὶ κλαῖνε,

καὶ μὲ λιβάνια δέχεται καὶ φῶτα τὸν καημό τους

ὁ σταυροθόλωτος ναὸς καὶ τὸ φτωχὸ ξωκκλήσι.

Τὸ μῖσος ὅμως ἔβγαλε καὶ ῾κεῖνο τὴ φωνή του:

«Ψαροῦ, τ᾿ ἀγκίστρι π᾿ ἄφησες, ἀλλοῦ νὰ ρίξῃς ἄμε.»

II δίς. (Παραλλαγή)

Μὲς στὰ χαράματα συχνά, καὶ μὲς στὰ μεσημέρια,

κι ὅταν θολώσουν τὰ νερά, κι ὅταν πληθύνουν τ᾿ ἄστρα,

ξάφνου σκιρτοῦν οἱ ἀκρογιαλιές, τὰ πέλαγα κι οἱ βράχοι.

Γέρος μακριά, π᾿ ἀπίθωσε στ᾿ ἀγκίστρι τὴ ζωή του,

τὸ πέταξε, τ᾿ ἀστόχησε, καὶ περιτριγυρνώντας:

«Ἀραπιᾶς ἄτι, Γάλλου νοῦς, βόλι Τουρκιᾶς, τοπ᾿ Ἄγγλου!

Πέλαγο μέγ᾿, ἀλίμονο, βαρεῖ τὸ καλυβάκι·

σὲ λίγην ὥρα ξέσκεπα τὰ λίγα στήθη μένουν!

Ἀθάνατή ῾σαι, ποὺ ποτέ, βροντή, δὲν ἡσυχάζεις;»

III.

Δὲν τοὺς βαραίν᾿ ὁ πόλεμος, ἀλλ᾿ ἔγινε πνοή τους,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . κ᾿ ἐμπόδισμα δὲν εἶναι

στὲς κορασιὲς νὰ τραγουδοῦν, καὶ στὰ παιδιὰ νὰ παίζουν.

IV.

Ἀπὸ τὸ μαῦρο σύγνεφο κι᾿ ἀπὸ τὴ μαύρη πίσσα,

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ἀλλ᾿ ἥλιος, ἀλλ᾿ ἀόρατος αἰθέρας κοσμοφόρος,

ἀπὸ τὸ μαῦρο σύγνεφο κι ἀπὸ τὴ μαύρη πίσσα,

ὁ στύλος φανερώνεται, μὲ κάτου μαζωμένα

τὰ παλληκάρια τὰ καλά, μ᾿ ἀπάνου τὴ σημαία,

ποὺ μουρμουρίζει καὶ μιλεῖ καὶ τὸ Σταυρὸν ἁπλώνει

παντόγυρα στὸν ὄμορφον ἀέρα τῆς ἀντρείας.

Κι ὁ οὐρανὸς καμάρωνε, κι ἡ γῆ χεροκροτοῦσε·

κάθε φωνὴ κινούμενη κατὰ τὸ φῶς μιλοῦσε,

κι ἐσκόρπα τὰ τρισεύγενα λουλούδια τῆς ἀγάπης:

«Ὄμορφη, πλούσια, κι ἄπαρτη, καὶ σεβαστή, κι᾿ ἁγία!»

V.

Ἀπὸ τὴν ἄπειρην ἐρμιὰ τὰ μάτια μαθημένα

Χαμογελάσαν κι᾿ ἄστραψαν, κ᾿ εἶπαν τὰ μαῦρα χείλη:

«Παιδί, στὴν πόρτα χαίρεσαι μὲ τὴ βοή, ποὺ στέρνεις·

Μπροστά, λαγέ, στὸν κυνηγό, κατακαμπῆς καπνίζεις·

Γλάρε, στρειδόφλουντσα ξερνᾶς, ἀφρό, σαλιγκοκαύκι.»

Καὶ τώρα δά, τ᾿ ἀράθυμο πάτημ᾿ ἀργοπορώντας,

κατὰ τὸ κάστρο τὸ μικρὸ πάλε κοιτᾶ, καὶ σφίγγει,

σφίγγει στενὰ τὴ σπάθα του στὸ λαβωμένο στῆθος,

ποὺ μέσα ἀγρίκα τὴν ψυχὴ μεγάλη καὶ τὴ θλίψη.

VI.

Ὁ Πειρασμός.

Ἒστησ᾿ ὁ Ἔρωτας χορὸ μὲ τὸν ξανθὸν Ἀπρίλη,

Κι᾿ ἡ φύσις ηὗρε τὴν καλὴ καὶ τὴ γλυκιά της ὥρα,

Καὶ μὲς στὴ σκιὰ ποὺ φούντωσε καὶ κλεῖ δροσιὲς καὶ μόσχους

Ἀνάκουστος κιλαϊδισμὸς καὶ λιποθυμισμένος.

Νερὰ καθάρια καὶ γλυκά, νερὰ χαριτωμένα,

Χύνονται μὲς στὴν ἄβυσσο τὴ μοσχοβολισμένη,

Καὶ παίρνουνε τὸ μόσχο της, κι᾿ ἀφήνουν τὴ δροσιά τους,

Κι᾿ οὖλα στὸν ἥλιο δείχνοντας τὰ πλούτια της πηγῆς τους,

Τρέχουν ἐδῶ, τρέχουν ἐκεῖ, καὶ κάνουν σὰν ἀηδόνια.

Ἔξ᾿ ἀναβρύζει κι᾿ ἡ ζωή, σ᾿ γῆ, σ᾿ οὐρανό, σὲ κύμα.

Ἀλλὰ στῆς λίμνης τὸ νερό, π᾿ ἀκίνητό ῾ναι κι ἄσπρο,

Ἀκίνητ᾿ ὅπου κι᾿ ἂν ἰδῆς, καὶ κάτασπρ᾿ ὡς τὸν πάτο,

Μὲ μικρὸν ἴσκιον ἄγνωρον ἔπαιξ᾿ ἡ πεταλούδα,

Ποῦ ῾χ᾿ εὐωδίσει τς ὕπνους της μέσα στὸν ἄγριο κρίνο.

Ἀλαφροΐσκιωτε καλέ, γιὰ πὲς ἀπόψε τί ῾δες· 

Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!

Χωρὶς ποσῶς γῆς, οὐρανὸς καὶ θάλασσα νὰ πνένε,

Οὐδ᾿ ὅσο κάν᾿ ἡ μέλισσα κοντὰ στὸ λουλουδάκι,

Γύρου σὲ κάτι ἀτάραχο π᾿ ἀσπρίζει μὲς στὴ λίμνη,

Μονάχο ἀνακατώθηκε τὸ στρογγυλὸ φεγγάρι,

Κι᾿ ὄμορφη βγαίνει κορασιὰ ντυμένη μὲ τὸ φῶς του.

VII.

Ἔρμα ῾ν᾿ τὰ μάτια, ποὺ καλεῖς, χρυσὲ ζωῆς ἀέρα.

VIII.

Εἰς τὸ ποίημα ἕν᾿ ἀπὸ τὰ σημαντικότερα πρόσωπα ἦταν μία κόρη, ὀρφανή, τὴν ὁποίαν οἱ ἄλλες πλέον ἡλικιωμένες γυναῖκες εἶχαν ἀναθρέψει καὶ τὴν ἀγαποῦσαν ὅλες ὡς θυγατέρα τους. Πέφτει εἰς τὸν πόλεμον ἕνας τῶν ἐνδοξοτέρων ἀγωνιστάδων, τὸν ὁποῖον αὐτὴ εἶχε ἀγαπήσει εἰς τὸν καιρὸν τῆς εὐτυχίας· ὥστε ἀπὸ τὸ ἄκρο της ἐλπίδας ἡ καρδιά της βυθίζεται εἰς τὴν λύπη· εὑρίσκει ὅμως παρηγορία κοιτάζοντας τ᾿ ἀγαπημένα πρόσωπα καὶ τὸ ὑψηλὸ παράδειγμα τῶν ἄλλων γυναικῶν. Αὐτὰ ἀρκοῦν νὰ διαφωτίσουν ὁπωσδήποτε τοῦτο τὸ κομμάτι, εἰς τὸ ὁποῖον ἡ ἐνθουσιασμένη νέα στρέφεται νοερῶς πρὸς τὸν Ἄγγελο, τὸν ὁποῖον εἶδε στ᾿ ὄνειρό της νὰ τῆς προσφέρῃ τὰ φτερά του· γυρίζει ἔπειτα πρὸς τὲς γυναῖκες νὰ τοὺς εἰπῇ, ὅτι αὐτὴ τὰ θέλει τὰ φτερὰ πραγματικῶς, ἀλλ᾿ ὄχι γιὰ νὰ φύγῃ, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὰ κρατῇ κλεισμένα ἐκεῖ κοντά τους καὶ νὰ περιμείνῃ μαζί τους τὴν ὥρα τοῦ θανάτου. Μετὰ ταῦτα ἀνατρέχει ἡ φαντασία της εἰς ἄλλα περασμένα· πῶς τὴν ἐπαρηγοροῦσαν, ἐνῷ ἐκείτετο ἄῤῥωστη, «οἱ ἀτάραχες πνοὲς οἱ πολυαγαπημένες» τῶν ἄλλων γυναικῶν ὁποῦ ἐκοιμοῦνταν κοντά της· καὶ τέλος πῶς εἶχε ἰδεῖ τὸν νέον νὰ χορεύῃ, εἰς τὴ χαρμόσυνη ἡμέρα τῆς νίκης.

«Ἄγγελε, μόνο στ᾿ ὄνειρο μοῦ δίνεις τὰ φτερά σου;

Στ᾿ ὄνομ᾿ Αὐτοῦ ποὺ σ᾿ τά ῾πλασε, τ᾿ ἀγγειὸ τσ᾿ ἐρμιᾶς τὰ θέλει.

Ἰδοὺ ποὺ τὰ σφυροκοπῶ στὸν ἀνοιχτὸν ἀέρα,

χωρὶς φιλί, χαιρετισμό, ματιά, βασίλισσές μου!

Τὰ θέλω γώ, νὰ τά ῾χω γώ, νὰ τὰ κρατῶ κλεισμένα,

ἐδῶ π᾿ ἀγάπης τρέχουνε βρύσες χαριτωμένες.

Κι᾿ ἄκουα πού ῾λέγετε: «Πουλί, γλυκιὰ ποὖν᾿ ἡ φωνή σου!» 

Ἀηδονολάλειε στῆθος μου, πρὶν τὸ σπαθὶ σὲ σχίσῃ· 

Καλὲς πνοὲς παρηγοριὰ στὴ βαριὰ νύχτα κι᾿ ἔρμη· 

Μὲ σᾶς νὰ πέσω στὸ σπαθί, κι᾿ ἄμποτε νἆμαι πρώτη! 

Τὸ στραβὸ φέσι στὸ χορὸ τ᾿ ἄνθια στ᾿ αὐτὶ στολίζει, 

Τὰ μάτια δείχνουν ἔρωτα γιὰ τὸν ἀπάνου κόσμο, 

Καὶ στὴ θωριά του εἶν᾿ ἔμορφο τὸ φῶς καὶ μαγεμένο!

IX.

Τὰ σπλάχνα μου κι᾿ ἡ θάλασσα ποτὲ δὲν ἡσυχάζουν, 

Κι᾿ ὅσα ἄνθια θρέφει καὶ καρποὺς τόσ᾿ ἄρματα σὲ κλειοῦνε.

X.

Φεύγω τ᾿ ἀλόγου τὴν ὁρμὴ καὶ τοῦ σπαθιοῦ τὸν τρόμο. 

T᾿ ὀνείρου μάταια πιθυμιά, κι᾿ ὄνειρο αὐτὴ ῾ν᾿ ἡ ἴδια! 

Ἐγύρισε ἡ παράξενή του κόσμου ταξιδεύτρα, 

Μοὖπε μὲ θεῖο χαμόγελο βρεμένο μ᾿ ἕνα δάκρυ: 

Κόψ᾿ τὸ νερὸ στὴ μάνα του, μπάσ᾿ τὸ στὸ περιβόλι, 

Στὸ περιβόλι τῆς ψυχῆς τὸ μοσχαναθρεμμένο.

XI.

(Μία τῶν γυναικῶν προσφεύγει εἰς τὸ στοχασμὸ τοῦ θανάτου ὡς μόνη σωτηρία της μὲ τὴ χαρὰ τὴν ὁποίαν αἰσθάνεται τὸ πουλάκι,

Ὁποῦ ῾δε σκιᾶς παράδεισο καὶ τήνε χαιρετάει

Μὲ τοῦ φτεροῦ τὸ σάλαγο καὶ μὲ κανέναν ἦχο,

εἰς τὴ στιγμὴν ὁποῦ εἶναι κοπιασμένο ἀπὸ μακρινὸ ταξίδι, εἰς τὴ φλόγα καλοκαιρινοῦ ἥλιου.)

XII.

Καὶ βλέπω πέρα τὰ παιδιὰ καὶ τὲς ἀντρογυναῖκες

γύρου στὴ φλόγα π᾿ ἄναψαν, καὶ θλιβερὰ τὴ θρέψαν

μ᾿ ἀγαπημένα πράματα καὶ μὲ σεμνὰ κρεβάτια,

ἀκίνητες, ἀστέναχτες, δίχως νὰ ρίξουν δάκρυ·

καὶ γγιζ᾿ ἡ σπίθα τὰ μαλλιὰ καὶ τὰ λιωμένα ροῦχα.

Γλήγορα, στάχτη, νὰ φανεῖς, οἱ φοῦχτες νὰ γιομίσουν.

XIII.

Εἶν᾿ ἕτοιμα στὴν ἄσπονδη πλημύρα τῶν ἁρμάτων

δρόμο νὰ σχίσουν τὰ σπαθιά, κι ἐλεύθεροι νὰ μείνουν

ἐκεῖθε μὲ τοὺς ἀδελφούς, ἐδῶθε μὲ τὸ χάρο.

XIV.

(Μία γυναῖκα εἰς τὸ γιουρούσι)

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά!

Τὸ ξεροκάλαμο περνᾶ.

XV.

Σὰν ἥλιος, ὁποῦ ξάφνου σκεῖ πυκνὰ καὶ μαῦρα νέφη,

τ᾿ ὄρος βαρεῖ κατάραχα καὶ σπίτια ἰδὲς στὴ χλόη.

ΑΠΟ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑΤΑ

Μάρθα:

«Il perchι di tanto guardare, di tanto sommesso parlare del mondo che a me d᾿ innanzi passava, mi fu rivelato dalla grande e soave ricchezza dell᾿ amor vostro. Ed ora non so come tutto questo mi s᾿ affaccia come ombra. Tutti gli oggetti che una volta inafferrabili nella loro altezza mi si mostravano, ora mi si affacciano, come a chi θ piantato sopra alta montagna, s᾿ affaccia nel basso mare 1αΑ sua imagine. Cos¨ non tutto ¨¨ perduto per noΙο ¦©¦Ο ho cessato di guardare in questo frutto del mio grembo un᾿ imagine come quella che fanno sul petto i marinari coll᾿ ago, ho cessato d᾿ invidiare l᾿ uccelletto che trov¨° un granello e canΜava. ¦a co uccello, mentre l᾿ ardore estivo infuoca la natura, trova il suo bene nell᾿ ombra fresca e l᾿ accoglie colla piccola anima e con qualche suono fuggevole, cosμ io dal vortice degli armati che mi cingono numerosi, strepitanti, trionfanti, mi ricovro in luogo dove sono raccolti tutti i troni della terra - Ιο parlo di te, ο benefica Mina dell᾿ alba».

(ΑΕ 478 Β. Ἀνήκει στὸ  Γ´ σχεδίασμα)

(Μετάφραση)

Μάρθα :

«Ἡ αἰτία τόσου κοιτάγματος, τόσης χαμηλόφωνης ὁμιλίας τοῦ κόσμου ποὺ περνοῦσε ἐμπρός μου, μοῦ ἀποκαλύφθηκε ἀπὸ τὸν μεγάλο καὶ γλυκὸ πλοῦτο τῆς ἀγάπης σας. Καὶ τώρα ὅλα αὐτὰ ποὺ μᾶς συμβαίνουν μου παρουσιάζονται σὰν σκιές. Ὅλα ὅσα κάποτε μοῦ φαίνονταν ἀσύλληπτα μακριὰ καὶ ψηλά, τώρα μοιάζουν γιὰ μένα ὅπως ὅταν βλέπει κανεὶς ἀπὸ τὴν ψηλὴ ὄχθη τὴν εἰκόνα του κάτω στὴν ἐπιφάνεια τοῦ νεροῦ. Δὲν χάθηκαν λοιπὸν ὅλα γιὰ μᾶς. Ἔπαψα νὰ βλέπω αὐτὸ τὸ ἀδυνατισμένο παιδί μου σὰν μιὰ ζωγραφιὰ ποὺ κάνουν στὸ στῆθος τους οἱ θαλασσινοὶ μὲ τὸ βελόνι. Ἔπαψα νὰ ζηλεύω τὸ πουλάκι ποὺ βρῆκε ἕνα μικρὸ σπόρο καὶ τραγούδησε. Ἀλλὰ ὅπως αὐτὸ τὸ πουλί, ὅταν ἡ καλοκαιρινὴ ζέστη φλογίζει τὴ φύση, βρίσκει τὴν εὐτυχία του στὴ δροσερὴ σκιὰ καὶ τὴ δέχεται μὲ τὴ μικρὴ ψυχή του καὶ μ᾿ ἕνα φευγαλέο κελάϊδημα, ἔτσι κι ἐγώ, ἀπὸ τὴ δίνη τῶν ὁπλισμένων ἐχθρῶν ποὺ μὲ κυκλώνουν, πολυάριθμοι, θορυβώδεις, θριαμβευτικοί, βρίσκω καταφύγιο σ᾿ αὐτὸν ἐδῶ τὸ χῶρο ὅπου ἔχουν συγκεντρωθεῖ ὅλοι οἱ θρόνοι τῆς γῆς - μιλῶ γιὰ σένα, ὢ εὐεργετικὸ ὄρυγμα ποὺ θὰ ἀνατιναχτεῖς τὰ ξημερώματα».

(Il confessore:)

«E questi implacabili nemici furono uniti nelle mie lagrime. Dolce fiato della notte stellata, un sorriso nelle aque e nelle campagne da per tutto... Il tremuoto fece nella forte pietra profonda spaccatura che si coperse di fiori, che tremolavano all᾿ aura ed al sole...

Se mai fosse qualche cosa di non afferrabile, il martirio, il sangue lo scorterΰ, perchι mi par impossibile come possa passare al di lΰ uno solo di noi...

Come ombra erra το κοπαδάκι μου sotto la stellifera notte fresca dalle preghiere, tranquilla come se il cielo avesse piovuto il pane».

(Μετάφραση)

Ὁ Πνευματικός:

«Κι αὐτοὶ οἱ ἀνελέητοι ἐχθροὶ ἑνώθηκαν στὰ δακρυά μου. Γλυκειὰ πνοὴ τῆς ξάστερης νύχτας, ἕνα χαμόγελο πάνω στὰ νερὰ καὶ παντοῦ στὴν ἐξοχή... Ὁ σεισμὸς ἄνοιξε στὸ σκληρὸ βράχο βαθὺ χάσμα ποὺ σκεπάστηκε μὲ λουλούδια ποὺ ἔτρεμαν στὴν αὔρα καὶ στὸν ἥλιο...

Ἂν τύχει νὰ γίνει κάτι ἀπ᾿ αὐτὸ ποὺ τώρα μοιάζει ἀνέφικτο, θὰ τὸ συνοδέψει τὸ μαρτύριο καὶ τὸ αἷμα. Γιατὶ μοῦ φαίνεται ἀδύνατο νὰ μπορέσει νὰ περάσει ἀπέναντι καὶ ἕνας μόνο ἀπὸ μᾶς.

Σὰν σκιὰ πλανιέται τὸ κοπαδάκι μου μέσα στὴ νύχτα μὲ τ᾿ ἄστρα, νύχτα δροσερὴ ἀπὸ τὶς προσευχές, γαλήνια σὰν νὰ εἶχε βρέξει ψωμὶ ὁ οὐρανός».

Προς τον κύριον Γεώργιον Δε Ρώσση ευρισκόμενον εις την Αγγλία

Του πατέρα σου, όταν έλθης,
δε θα ιδής παρά τον τάφο·
είμαι ομπρός του και σου γράφω
μέρα πρώτη του Μαγιού.

Θα σκορπίσουμε το Μάη
πάνου στ’ άκακα τα στήθη,
γιατί απόψε αποκοιμήθη
εις τον ύπνο του Χριστού.

Ήταν ήσυχος κι ακίνητος
ώς την ύστερη την ώρα,
καθώς φαίνεται και τώρα
που τον άφησε η ψυχή.

Μόνον, μία στιγμή πριν φύγη
τ’ ουρανού κατά τα μέρη,
αργοκίνησε το χέρι,
ίσως για να σ’ ευχηθή.

Ο θάνατος του βοσκού

Να μια βοσκούλα στο βουνό που κάθεται και κλαίει
Και τα παράπονα η σπηλιά γλυκά τα ματαλέει:
Εψές μου απέθανε ο βοσκός, και τέσσεροι στον ώμο
Μου τον επήραν τέσσεροι στον ύστερό του δρόμο.
Βραχνόφωνα ο καλόγερος ανάδευε τα χείλα·
Του νεκροκρέβατου συχνά ετρίζανε τα ξύλα.
Θυμούμαι που εκαθόμαστε αντάμα εκεί στη βρύση·
Ποιός απ᾿ εμάς, ελέγαμε, περσότερο θα ζήση;
Και λέγοντας: Ποιός απ᾿ εμάς περσότερο θα ζήση;
῾Φθυς κατ' εμάς εβούιξε φριχτά το Π ο ι ό ς θ α ζ ή σ η.
Τότε ο ηγαπημένος μου εστέναξε απ᾿ τα στήθη,
Και τούπα: Τι έχεις στην καρδιά; Κι᾿ αυτὸς δεν μ᾿ απεκρίθη.
Δυστυχισμένη συντροφιά! Που το χαρούμεν᾿ άνθι
Της νιότης μας της τρυφερής ογλήγορα εμαράνθη.
Ω Θάνατε, λυπήσου με, λυπήσου με και φθάσε·
Ένα αναστέγμα γλυκό μου φαίνεται πως θάσαι.
Μούπανε πως μεσάνυχτα τον βάνουνε στο μνήμα
Κι᾿ εξέδωκα το ρούχο μου για το στερνό του εντύμα.
Φωνάζω, σκούζω δυνατά στον τάφο του γυρμένη,
Μα δεν ακούνε τες φωνές στον τάφο οι πεθαμένοι.
Κείνοι που θα με θάψουνε, ακόμη αν μ᾿ αγαπούνε,
Ας βάλουνε τα χέρια μας νεκρά ν᾿ αγκαλιασθούνε.

Η Ξανθούλα

Την είδα την Ξανθούλα,
την είδα ψες αργά
που εμπήκε στη βαρκούλα
να πάη στην ξενιτιά.

Εφούσκωνε τ' αέρι
λευκότατα πανιά
ωσάν το περιστέρι
που απλώνει τα φτερά

Εστέκονταν οι φίλοι
με λύπη με χαρά
και αυτή με το μαντίλι
τους αποχαιρετά.

Και το χαιρετισμό της
εστάθηκα να ιδώ,
ως που η πολλή μακρότης
μου το 'κρυψε κι αυτό

Σ' ολίγο, σ' ολιγάκι
δεν ήξερα να πω
αν έβλεπα πανάκι
ή του πελάγου αφρό·

και αφού πανί, μαντίλι
εχάθη στο νερό
εδάκρυσαν οι φίλοι,
εδάκρυσα κ' εγώ.
Δεν κλαίγω για τη βαρκούλα,
δεν κλαίγω τα πανιά,
μόν’ κλαίγω για την Ξανθούλα
που πάει στην ξενιτιά.

Δεν κλαίγω τη βαρκούλα
με τα λευκά πανιά,
μόν' κλαίω την Ξανθούλα
με τα ξανθά μαλλιά.

Η Καταστροφή των Ψαρών

Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
περπατώντας η Δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλληκάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γεναμένο από λίγα χορτάρια
που είχαν μείνει στην έρημη γη.

Εις Μάρκο Μπότσαρη

Η Δόξα δεξιά συντροφεύει
Τον άντρα που τρέχει με κόπους
Της Φήμης τους δύσβατους τόπους,
Και ο Φθόνος τού στέκει ζερβιά,
Με μάτια, με χείλη πικρά·

Αλλ’ όποτε η μοίρα του γράψη,
Τον δρόμον του κόσμου να πάψη,
Η Δόξα καθίζει μονάχη
Στην πλάκα του τάφου λαμπρή,
Και ο Φθόνος αλλού περπατεί.

Στην πλάκα του Μάρκου καθίζει
Η Δόξα λαμπράδες γιομάτη·
Κλεισμένο για πάντα το μάτι,
Οπούχε πολέμου φωτιά·—
Ελάτε ν’ ακούστε, παιδιά!

Σοφοί λεξιθήρες, μακρία —
Μη λάχη σας βλάψω τ’ αυτία·
Τρεχάτε στα μνήματα μέσα
Και ψάλτε με λόγια τρελά· —
Ελάτε ν’ ακούστε, παιδιά!

Το λείψανο πούχε γλιτώσει
Ο Πρίαμος με θρήνους, με δώρα,
Εγύριζε οπίσω την ώρα
Που πέφτει στην όψη της γης
Το φως το γλυκό της αυγής.

Εβγήκαν μαζί της θλιμμένης
Τρωάδας απ’ όλα τα μέρη
Γυναίκες, παιδάκια και γέροι,
Θρηνώντας, να ιδούν το κορμί
που χάνει γι’ αυτούς την ψυχή.

Κλεισμένο δεν έμεινε στόμα
Απάνου  στου Μάρκου το σώμα·
Απέθαν’, απέθαν’ ο Μάρκος·
Μια θλίψη, μία άκρα βοή,
Και θρήνος και κλάψα πολλή.

…………………………………….

Παρόμοια ηχώ θα λαλήση,
Του κόσμου την ύστερη μέρα,
Παντού στον καινούριον αέρα·
Παρόμοια στους τάφους θα εμβή,
Να κάμη καθένας να εβγή.

Εἰς τὸν θάνατον τοῦ Λόρδου Μπάϋρον

1.

Λευτεριά, γιὰ λίγο πάψε

νὰ χτυπᾶς μὲ τὸ σπαθί.

Τώρα σίμωσε καὶ κλάψε

εἰς τοῦ Μπάιρον τὸ κορμί.

2.

Καὶ κατόπι ἂς ἀκλουθοῦνε

ὅσοι ἐπράξανε λαμπρά.

ἀποπάνου του ἂς χτυποῦνε

μόνο στήθια ἡρωικά.

3.

Πρῶτοι ἂς ἔλθουνε οἱ Σουλιῶτες,

καὶ ἀπ᾿ τὸ Λείψανον αὐτὸ

ἂς μακραίνουνε οἱ προδότες

καὶ ἀπ᾿ τὰ λόγια ὁποῦ θὰ πῶ.

4.

Φλάμπουρα, ὅπλα τιμημένα,

ἂς γυρθοῦν κατὰ τὴ γῆ,

καθὼς ἤτανε γυρμένα

εἰς τοῦ Μάρκου τὴ θανή,

5.

ποῦ βαστοῦσε τὸ μαχαίρι,

ὅταν τοῦ ῾λειψε ἡ ζωή,

μεσ᾿ στὸ ἀνδρόφονο τὸ χέρι,

καὶ δὲν τ᾿ ἄφηνε νὰ βγεῖ.

6.

Ἀναθράφηκε ὁ γενναῖος

στῶν ἁρμάτων τὴν κλαγγή.

Τοῦτον ἔμπνευσε, ὄντας νέος,

μία θεὰ μελωδική.

7.

Μὲ τὲς θεῖες τὶς ἀδελφάδες

ἐστεκότουν σιωπηλή,

ἐνῶ αὐξαίνανε οἱ λαμπράδες

στοῦ Θεοῦ τὴν κεφαλή,

8.

ποῦ ἐμελέτουνε τὴ Χτίσι.

Καὶ ὅτι ἐβγῆκε ἡ προσταγή,

ὁποῦ ἐστένεψε τὴ Φύση

αἰφνιδίως νὰ φωτιστεῖ,

9.

Μὲ τὰ μάτια ἀκολουθώντας

τὸ νεογέννητο τὸ φῶς,

καὶ σὲ δαῦτο ἀναφτερώντας,

τῆς ἐξέβγαινε ὁ ψαλμὸς

10.

ἀπ᾿ τ᾿ ἀθάνατο τὸ στόμα,

καὶ ἀπομάκραινε ἡ βροντή,

ποῦ τὸ Χάος ἔκανε ἀκόμα

στὴν ὀγλήγορη φυγή,

11.

ἕως ποὺ ὁλόκληρον ἐχάθη

στοῦ Ἔρεβου τὴ φυλακή,

ὅπου ἁπλώθηκε καὶ ἐστάθη

σὰν στὴν πρώτη του πηγή.

12.

- Ψάλλε, Μπάιρον, τοῦ λαλοῦσε,

ὅσες βλέπεις ὀμορφιές.

καὶ κειός, ποὺ ἐκρυφαγροικοῦσε

ἀνταπόκριση μ᾿ αὐτές,

13.

βάνεται, τὲς τραγουδάει

μ᾿ ἕνα χεῖλο ἁρμονικό,

καὶ τὰ πάθη ἔτσι στοῦ ῾γγιάει,

ποὺ τραγούδι πλέον ψηλό,

14.

δὲν ἀκούστηκεν, ἀπ᾿ ὦτα

ἔψαλ᾿ ὁ Ἄγγλος ὁ τυφλὸς

τ᾿ ἀγκαλιάσματα τὰ πρῶτα

ποὺ ἔδωσ᾿ ἄντρας γυναικός.

15.

Συχνὰ ἐβράχνιασε ἡ μιλιά του

τραγουδώντας λυπηρά,

πῶς στὸν ἥλιον ἀποκάτου

εἶναι λίγη ἐλευθεριά.

16.

«Κάθε γῆ» παραπονιέται

«ἐσκλαβώθηκε - εἶναι μία,

ὅπου ὁ ἄνθρωπος τιμιέται,

ἀπὸ δώθενε μακριά;

17.

Τὴν ὁποία χτυπάει τὸ νάμα

σύνορα τ᾿ Ἀτλαντικό.

μετανιώνει ἐν τῷ ἅμα

ὅποιος πάει μὲ στοχασμό,

18.

τὴ γλυκειὰν Ἐλευθερία

νὰ τὴν βλάψει ἀπὸ κοντά.

τὸ δοκίμασεν ἡ Ἀγγλία!

κανεὶς πλέον ἂς μὴν κοτᾶ».

19.

Καὶ ὅτι βούλεται νὰ φύγει

ἐκεῖ πέρα ὁ Ποιητής,

ἀνεπόλπιστα ξανοίγει

ἐσὲ ἐδῶ νὰ πεταχτεῖς.

20.

Ἐπετάχτηκες: Μονάχη.

Χωρὶς ἄλλος νὰ σοῦ πεῖ.

Τώρα ἀρχίνησε τὴ μάχη,

κι ἐγὼ πλάκωσα μαζί.

21.

Νὰ σ᾿ τὸ πεῖ, καὶ νὰ σὲ ρίξει

στῶν Τουρκῶν τὲς τουφεκιὲς

ἀσυντρόφιαστη, ἂν ξανοίξει

τὲς περίστασες δεινές,

22.

κι ἂν τὲς εὕρει εὐτυχισμένες,

νά ῾λθει ἀντὶς γιὰ τὸν ἐχθρό,

μ᾿ ἄλλες ἅλυσες φτειασμένες

ἀποκάτου ἀπ᾿ τὸ Σταυρό,

23.

ποὖχε λάβει στὲς ἀγκάλες

ἀπὸ μᾶς, κι εἶχε θεούς,

ἀστραπές, ἀνεμοζάλες,

καὶ βροντὲς καὶ ποταμούς.

24.

Μόνον τ᾿ ἀδικοσφαγμένα

τὰ παιδιά σου, στριμωχτά,

μὲ τὰ χέρια τσακισμένα

σὲ ἐσπρώξαε ὀμπροστά,

25.

καὶ Σὺ ἐχύθηκες, πετώντας

μία ματιὰ στὸν Οὐρανό,

ποῦ τὰ δίκια σου θωρώντας,

ἀποκρίθηκε: Εἶμ᾿ ἐδῶ.

26.

Καὶ χτυπώντας ξεθυμαίνει

εἰς τὸ πέλαγο, εἰς τὴ γῆ,

ἡ ρομφαία σου πυρωμένη

ὂχ τὴν Ἄπλαστη Φωνή.

27.

Καὶ θαυμάσια τόσα πράχτει,

ὁποῦ οἱ Τύραννοι τῆς γῆς

σ᾿ ἐσὲ κίνησαν μὲ ἄχτι,

ὅμως ἔστρεψαν εὐθύς.

28.

Χαῖρε! Κι ὅποιος σὲ μισάει,

καὶ πικρὰ σὲ λοιδορεῖ,

εὐτυχιὰ νὰ πιθυμάει,

καὶ ποτὲ νὰ μὴ τὴν δεῖ.

29.

καὶ νὰ κλαίει πὼς ἦλθε ἡ ὥρα

ἡ πατρίς του νὰ δεθεῖ

μὲ τὰ σίδερα, ποὺ τώρα

πᾶς συντρίβοντας Ἐσύ.

30.

Χαίρου ὡστόσο ὅλους τοὺς τόπους,

ποῦ ἐξανάλαβαν γοργὰ

πάλι ἐλεύθερους ἀνθρώπους.

Καὶ τοῦ Μπάϋρον τὴ χαρά.

31.

Χαίρου, ἀνάμεσα στὰ ἄλλα

πράγματα ποὺ σὲ τιμοῦν.

Οἱ μεγάλοι τὰ μεγάλα,

ποῦ τοὺς μοιάζουνε, ἀγαποῦν.

32.

Βλέποντας σὲ ἀναγαλλιάζει

ἡ θλιμμένη τοῦ ψυχή,

καὶ τοῦ λέει. Ὄπλα φωνάζει

τώρα ἡ Ἑλλάδα. Πᾶμε ἐκεῖ.

33.

Καὶ κινάει νὰ σ᾿ ἀπαντήσει

καὶ ἡ Φήμη τοῦ Ποιητοῦ,

ποῦ τὸν κόσμο εἶχε γυρίσει,

καὶ τὴ δέχτηκαν παντοῦ,

34.

μπροστοπάταε, νὰ σὲ κράξει

μὲ ὄνομα τόσο γλυκύ,

ποὺ ὅποιο μάτι σὲ κοιτάξει

σὲ ξανοίγει πλέον σεμνή.

35.

Τὸν ἀκολούθησεν ὁ πλοῦτος,

θεῖος στὰ χέρια τοῦ καλοῦ,

καὶ κακόπραχτος, ἂν οὕτως

καὶ εἶν᾿ στὰ χέρια τοῦ κακοῦ.

36.

Μ᾿ ἕνα βλέμμα ὁποῦ φονεύει

τὰ φρονήματα τὰ αἰσχρά,

τρομερὴ τὸν συντροφεύει,

στέκοντάς του εἰς τὴ δεξιά.

37.

Καὶ ὄντας ἄφαντη στοὺς ἄλλους,

τοῦ Ἀλκαίου ἡ σκιά,

καὶ τοὺς ὤμους τοὺς μεγάλους

λίγο γέρνοντας, κρυφά,

38.

λόγια ἀθάνατα τοῦ λέει,

μὲ τὰ ὁποῖα στὰ σωθικὰ

τὸ θυμό του ξανακαίει

ἐναντίον στὴν ἀδικιά.

39.

θυμόν, τρόμο ὅλον γεμάτον,

ποῦ νικάει τὴν ταραχὴ

τῶν βροντόκραυγων ἁρμάτων,

καὶ πετιέται ὁλοῦ μὲ ὁρμή,

40.

καὶ τοῦ τύραννου χτυπάει

τὴ βουλή, καὶ τὴν ξυπνά,

στὴ στιγμὴ ποὺ μελετάει

τῶν λαῶν τὴ συμφορά.

41.

Μόνον ἄκουε τοῦ Κοράκου

τῆς Αὐστρίας τὸ κραυγητό,

ποῦ δὲν ἔκρωζε τοῦ κάκου,

καὶ ἐπεθύμαε τὸ κακό.

42.

Ὁμοίως ἔστρεφεν ἡ Μοίρα,

ποῦ εἶχε πάντοτε σταθεῖ

μές᾿ στῆς Κόλασης τὴ θύρα

μὲ τὸ κρίμα ἀνταμωτή,

43.

ἔστρεφε κατὰ τὴ Χτίση,

γιατί ἐμύριζε νεκρὴ

μυρωδιά, ποὺ χὲ σκορπίσει

ἡ πικρὴ μεταβολή.

44.

Καὶ ἀπὸ τ᾿ ἄπειρο διάστημα

ἀντισήκωνε ψηλὰ

τὸ μιαρό της τὸ ἀνάστημα,

νὰ χαρεῖ τὴ μυρωδιά.

45.

Στὴν Ἑλλάδα χαροκόπι.

Γιατί Ἐκεῖνον, ποὺ ζητεῖ,

βλέπει νάρχεται, καὶ οἱ τόποι

ποὺ ἡ σκλαβιὰ καταπατεῖ,

46.

χαμηλὴ τὴν κεφαλήν τους,

ἀγροικώντας τὴ βουή,

ἐδακρύζαν, καὶ οἱ δεσμοί τους

τοὺς ἐφάνησαν διπλοί.

47.

Ἀλλὰ ἀμέσως ὅλοι οἱ ἄλλοι

ποῦ εἶχαν ἐλευθερωθεῖ,

καὶ ἔχουν δάφνη στὸ κεφάλι

ποῦ δὲν θέλει μαραθεῖ,

48.

τὲς σημαῖες τοὺς ξεδιπλώνουν,

καὶ τὲς δάφνες ποὺ φοροῦν

χαιρετώντας τὸν σηκώνουν,

καὶ μ᾿ αὐτὲς τὸν προσκαλοῦν.

49.

Ποῦ θὰ πάει; Βουνὰ καὶ λόγγοι

καὶ λαγκάδια ἀϊλογοῦν.

Ποῦ θὰ πάει; - Στὸ Μεσολόγγι,

καὶ ἄλλοι ἂς μὴ ζηλοφθονοῦν.

50.

Τέτοιο χῶμα, ἀπ᾿ τὴν ἡμέρα

τὴ μεγάλη του Χριστοῦ,

ποῦ εἶχε φέρει ἀπ᾿ τὸν αἰθέρα

τιμὴ ἐμᾶς καὶ δόξα Αὐτοῦ,

51.

εἰς ἱερὸ προσκυνητάρι,

καὶ δὲ θέλει πατηθεῖ

ἀπὸ βάρβαρο ποδάρι,

πάρεξ ὅταν χαλαστεῖ.

52.

Δὲν ἦταν τὴ μέρα τούτη

μοσχολίβανα, ψαλμοί.

Νά, μολύβια, νά, μπαρούτι,

νά, σπαθιῶν λαμποκοπή.

53.

Στὸν ἀέρα ἀνακατώνονται

οἱ σπιθόβολοι καπνοί,

καὶ ἀπὸ πάνου φανερώνονται

ἴσκιοι θεῖοι πολεμικοί.

54.

Καὶ εἶναι αὐτοί, ποὺ πολεμώντας

ἐσκεπάσανε τὴ γῆ,

πάνου εἰς τ᾿ ἅρματα βροντώντας

μὲ τὸ ἐλεύθερο κορμί.

55.

Καὶ ἀγκαλιάσματα ἐκεῖ πλήθια,

δάφνες ἔλαβαν, φιλιά,

ὅσα ἐλάβανε εἰς τὰ στήθια

βόλια τούρκικα, σπαθιά.

56.

Ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ πολεμάρχοι

περιζώνουνε πυκνοὶ

τὴν ψυχὴ τοῦ Πατριάρχη,

ποὺ τὸν πόλεμο εὐλογεῖ.

57.

Καὶ ἀναδεύονται, καὶ γέρνουν,

καὶ εἰς τὸ πρόσωπο ἱλαροί,

χεραπλώνουνε καὶ παίρνουν

ἀπὸ τὴ σπιθοβολή.

58.

Ἐδῶ βλέπει ἀντρειωμένα

νὰ φρονοῦν παρὰ ποτέ.

Καὶ ὅλος ἔρωτα γιὰ σένα

προσηλώνεται εἰς ἐσέ.

59.

Τὸ πουλί, ποὺ βασιλεύει

πάνου εἰς τ᾿ ἄλλα τὰ πουλιά,

γληγορώτατα ἀναδεύει

τὰ αἰθερόλαμνα φτερά,

60.

τρέχει, χάνεται, καὶ πίνει

τόλμην πίνει ὁ ὀφθαλμὸς

ἀπὸ τ᾿ ἄστρον, ὁποῦ χύνει

κύματα ἄφθαρτα φωτός.

61.

Πλανημένη ἡ φαντασιά του

μέσα στὸ μέλλον τὸ ἀργό,

ποὺ προσμένει τ᾿ ὄνομά του

νὰ τὸ κάμη πλέον λαμπρό,

62.

ὁλοφλόγιστη πηδάει

εἰς σὲ μία ματιοῦ ροπή.

Στρέφει ἀπεκεὶ καὶ κοιτάει.

Ἀνεκδιήγητη ἀντηχεῖ,

63.

ἀπ᾿ τοῦ κόσμου ὅλου τὰ πέρατα

τοῦ καιροῦ ἡ χλαλοή,

καὶ διηγώντας τοῦ τὰ τέρατα

τοῦ χτυπάει τὴν ἀκοή.

64.

Ἔθνη ποὺ ἄλλα φοβερίζουν,

φωνές, θρόνοι δυνατοί.

Ἄλλοι πέφτουνε, ἄλλοι τρίζουν,

καὶ ἄλλοι ἀτάραχτοι καὶ ὀρθοί.

65.

Ἀπὸ φόβο καὶ ἀπὸ τρόμο,

ἀπὸ βάρβαρους δεσμούς,

ποὖναι σκόρπιοι εἰς κάθε δρόμο,

καὶ ἀπὸ μύριους ὑβρισμούς,

66.

βγαίνει, ἀνάμεσα στοὺς κρότους

τῶν γενναίων ποὺ τὴν παινοῦν,

καὶ κοιτοῦνται ἀνάμεσό τους

γιὰ τὸ θαῦμα ποὺ θωροῦν,

67.

μία γυναίκα, ποὖχε βάλει

μὲς στὰ βάσανα ὁ καιρός,

ξαναδείχνοντας τὰ κάλλη

ποὺ τῆς ἔσβησε ὁ ζυγός,

68.

μόνον ἔχοντας γιὰ σκέπη

τὰ τουφέκια τὰ ἐθνικά,

καὶ τὸ χαίρεται νὰ βλέπει

πὼς καὶ Αὐτὸς τὴν ἀκλουθᾶ.

69.

Ἄχ! συνέρχεται... ξανοίγει

Ἐρινύαν φαρμακερή,

ὁποῦ ἀγιάτρευτην ἀνοίγει

τῆς Ἑλλάδας μίαν πληγή.

70.

Ἐρινύαν ἀπὸ τὰ χθόνια

ποὺ ἡ Ἑλλάδα ἀπαρατᾷ.

Ἡ θεομίσητη Διχόνοια

ποὺ τὸν ἄνθρωπο χαλνᾶ.

71.

Ἀφοῦ ἐδιώχτηκε ἀπὸ τ᾿ ἄστρα

ὅπου ἐτόλμησε νὰ πά,

πάει στοὺς κάμπους, πάει στὰ κάστρα,

χωρὶς ναὔβρῃ δυσκολιά.

72.

Καὶ κρατώντας κάτι φίδια

ποὺ εἶχε βγάλει ἀπ᾿ τὴν καρδιά,

καὶ χτυπώντας τὰ πιτήδεια

εἰς τοὺς Ἕλληνας, περνᾶ.

73.

Καὶ ὄχι πλέον τραγούδια νίκης

ὡσὰν πρῶτα, ἐνῶ τυφλά,

μὲ τὸ τρέξιμο τῆς φρίκης,

τούρκικα ἄλογα πολλά,

74.

ἐτσακίζανε τὰ χνάρια

στὴν ἀπέλπιστη φυγή,

καὶ ἐγκρεμίζαν παλληκάρια

τοῦ γκρεμνοῦ ἀπὸ τὴν κορφή.

75.

Ὄχι, πλέον, ὄχι τὰ δυνα-

τὰ στοιχεῖα νὰ μᾶς θωροῦν,

καὶ νὰ ὀργίζωνται καὶ ἐκεῖνα

καὶ γιὰ μᾶς νὰ πολεμοῦν.

76.

Ἀλλὰ πάει στοὺς νόας μία θέρμη,

ποὺ εἶναι ἀλλιώτικη ἀπ᾿ αὐτή,

ὁποῦ ἐσκόρπισε στὴν ἔρμη

Χίο τοῦ Τούρκου ἡ ῾πιβουλή,

77.

ὅταν τόσοι ἐπέφταν χάμου,

καὶ μὲ λόγια ἀπελπισιᾶς,

κόψε με, ἔλεγαν, Ἀγᾶ μου,

καὶ τοὺς ἔκοβεν ὁ Ἀγᾶς.

78.

Ὅμως θέρμη. Ποῖος ὑβρίζει

τὸν καλύτερο, καὶ ποιὸς

λόγια ἀνόητα ψιθυρίζει.

Ἄλλος στέκεται ὀκνηρός.

79.

Ἄλλος παίρνει τὸ ποτήρι

ἀποκάτου ἀπ᾿ τὴν ἐλιά,

ὡσὰν νάτουν πανηγύρι,

μὲ τὰ πόδια διπλωτά.

80.

Καὶ ἄλλοι, ἀλίτηροι! χτυπώντας

πέφτουνε στὸν ἀδελφό,

καὶ παινεύονται, θαρρώντας

πῶς ἐχτύπησαν ἐχθρό.

81.

Καὶ τοὺς φώναξε: «Φευγᾶτε

τῆς Ἐρινύας τὴν τρικυμιά.

Ὤ! τί κάνετε; Ποῦ πάτε;

Γιὰ φερθεῖτε εἰρηνικά.

82.

»γιατί ἀλλιῶς θὲ νὰ βρεθεῖτε

ἢ μὲ ξένο βασιλιά,

ἢ θὰ καταφανισθεῖτε

ἀπὸ χέρια ἀγαρηνά».

83.

Ἀφοῦ ἐδῶ στὴν παλαιά σου

κατοικία καὶ ἄλλη φορὰ

μὲ διχόνοιες τὰ παιδιά σου

σοῦ ἑτοιμάσανε ἐξοριά,

84.

ἀπὸ τότες ὁποῦ ἐσώθη

στὴν Ἑλλάδα ὁ Στρατηγός,

ὁποῦ ὁ Ἕλληνας εἰπώθη

καὶ τώρα ὄχι ὁ στερινός,

85.

ἕως ποὺ ὁ κόσμος ἐβαστοῦσε

τὸν ἀπάνθρωπον Ἀλή,

ποὺ ὅσον αἷμα καὶ ἂν ρουφοῦσε

τόσο ἐγύρευε νὰ πιεῖ.

86.

Ἐπερνοῦσαν οἱ αἰῶνες

ἢ σὲ ξένη ὑποταγή,

ἢ μὲ ψεύτικες κορῶνες,

ἢ μὲ σίδερα καὶ ὀργή.

87.

Καὶ ἦλθε τότες καὶ ἐπερπάτει

ὅπου ἐπάταγες Ἐσύ,

καὶ τοῦ δάκρυζε τὸ μάτι,

καὶ ἐπιθύμαε νὰ Σὲ ἰδεῖ.

88.

κι ἔλεε: πότε ἔρχεσαι πάλι!

Καὶ δὲν εἶναι ἀληθινό,

πῶς μας εἶχε ἀδικοβάλει

μὲ βρισιὲς καὶ μὲ θυμό.

89.

Ἐζωγράφιζαν οἱ στίχοι

τὸν γαλάζιον οὐρανό,

καὶ ἐκλαιόνταν μὲ τὴν τύχη

καὶ μὲ τ᾿ ἄστρο τὸ κακό,

90.

εἰς τὸ ὁποῖον ἔχει νὰ σκύψει

κάθε δύναμη θνητή,

καὶ ἡ πατρίδα του νὰ στρίψει

παντελῶς δὲν ἠμπορεῖ.

91.

Τώρα ἀθάμπωτη ἔχει δόξα,

καὶ μὲ φέρσιμο τερπνὸν

βλέπει ἀδύνατα τὰ τόξα

τῶν ἀντίζηλων ἐθνῶν.

92.

Καὶ λαοὺς ἁλυσοδένει,

καὶ εἰς τὰ πόδια τοὺς πατεῖ,

καὶ τὸ πέλαγο σωπαίνει

ἂν τοῦ σύρει μία φωνή.

93.

Τέχνες, ἅρματα, σοφία,

τῆνε κάνουν δοξαστῆ,

ὅμως θὰ βροῦνε εὐκαιρία

νὰ τὴ φθείρουνε οἱ καιροί,

94.

καὶ νὰ ἰδῆ τὸ ριζικό της

καθὼς εἶναι ἡ καταχνιά,

ποὺ εἰς τὸ κλίμα τὸ δικό της

κρύβει τὴν ἀστροφεγγιά.

95.

«Ποῦ εἶν᾿, θὰ λένε σαστισμένοι,

τὸ Λεοντάρι τὸ Ἀγγλικό;

Εἶναι ἡ χήτη τοῦ πεσμένη,

καὶ τὸ μούγκρισμα βουβό».

96.

Ἀλλ᾿ ἡ Ἑλλὰς νὰ ξαναζήσει

ἦταν ἄξια, καὶ νὰ ἰδεῖ

ὁ ἐρχομὸς νὰ τὴν τιμήσει

τοῦ ὑψηλότατου Ποιητή.

97.

Ἔστεκε στὸ μισημένο

τὸ ζυγὸ μ᾿ ἀραθυμιά.

Τὸ ποδάρι εἶχε δεμένο,

ἀλλὰ ἐλεύθερη καρδιά.

98.

Ἐκαθότουνε εἰς τὰ ὄρη

ὁ Σουλιώτης ξακουστός.

Νὰ τὸν διώξει δὲν ἠμπόρει

πείνα, δίψα, καὶ ἀριθμός.

99.

Συχνὰ σπώντας τὰ θηκάρια

μὲ τὰ χέρια τὰ λιγνά,

ὁρμοῦν σ᾿ ἄπειρα κοντάρια.

Τὲς γυναῖκες τῶν συχνά,

100.

μεγαλόψυχα τραβάει

τὸν ἴδιον αἴσθημα τιμῆς,

ποὺ κοιτώντας τὸν Κομβάϋ

εἶχε ὁ ἀνδρεῖος Τραγουδιστής.

101.

Τὲς ἐμάζωξε εἰς τὸ μέρος

τοῦ Τσαλόγγου τὸ ἀκρινὸ

τῆς ἐλευθεριᾶς ὁ ἔρως

καὶ τὲς ἔμπνευσε χορό.

102.

Τέτοιο πήδημα δὲν τὸ εἶδαν

οὔτε γάμοι, οὔτε χαρές,

καὶ ἄλλες μέσα τους ἐπήδαν

ἀθωότερες ζωές.

103.

Τὰ φορέματα ἐσφυρίζαν

καὶ τὰ ξέπλεκα μαλλιά,

κάθε γύρο ποὺ ἐγυρίζαν

ἀπὸ πάνου ἔλειπε μία.

104.

Χωρὶς γόγγυσμα κι ἀντάρα

πάρα ἐκείνη μοναχά,

ὁποῦ ἔκαναν μὲ τὴν κάρα,

μὲ τὰ στήθια, στὰ γκρεμά.

105.

Στὰ ἴδια ὄρη ἐγεννηθῆκαν

καὶ τὰ ἀδάμαστα παιδιά,

ποὺ τὴν σήμερο ἐχυθῆκαν

πάντα οἱ πρῶτοι στὴ φωτιά.

106.

Γιατί, ἀλίμονον! γυρίζοντας

τοὺς ηὖρε ὁ Μπάϋρον σκυθρωπούς;

Ἐγυρεύανε δακρύζοντας

τὸν πλέον ἔνδοξο ἀπ᾿ αὐτούς.

107.

Ὅταν στῆς νυχτὸς τὰ βάθη

τὰ πάντα ὅλα σιωποῦν,

καὶ εἰς τὸν ἄνθρωπο τὰ πάθη,

ποῦναι ἀνίκητα, ἀγρυπνοῦν,

108.

καὶ γυρμένοι εἰς τὸ πλευρό τους

οἱ στρατιῶτες τοῦ Χριστοῦ,

μύρια βλέπουν στ᾿ ὄνειρό τους

ξεψυχίσματα τοῦ ἐχθροῦ,

109.

αὐτὸς ἄγρυπνος στενάζει,

καὶ εἰς τὴν πλάκα τὴν πικρή,

ποὺ τὸν Μπότσαρη σκεπάζει,

γιὰ πολλὴ ὥρα ἀργοπορεῖ.

110.

Ἔχει πλάγιασμα θανάτου

καὶ ἄλλος ἄντρας φοβερὸς

εἰς τὰ πόδια τοῦ ἀποκάτου,

καὶ εἶναι ἀντίκρυ τοῦ ὁ ναός.

111.

Ἀκριβὸ σὰν τὴν ἐλπίδα

ποὺ ἔχει πάντοτε ὁ θνητός,

γλυκοφέγγει ἀπ᾿ τὴ θυρίδα

τῆς Ἁγίας Τράπεζας τὸ φῶς.

112.

Μέσαθε ἔπαιρνε ὁ ἀέρας

μὲ δροσόβολη πνοὴ

τὸ λιβάνι τῆς ἡμέρας,

καὶ τοῦ τόφερνε ὡς ἐκεῖ.

113.

Δὲν ἀκοῦς γύρου πατήματα.

Μον᾿ τὸν ἴσκιο τοῦ θωρεῖς,

ὁποῦ ἁπλώνεται στὰ μνήματα,

ἔρμος, ἄσειστος, μακρύς,

114.

καθὼς βλέπεις καὶ μαυρίζει

ἴσκιος νέου κυπαρισσιοῦ,

ἂν τὴν ἄκρη του δὲν ῾γγίζει

αὔρα ζέφυρου λεπτοῦ.

115.

Πές μου, Ἀνδρεῖε, τί μελετοῦνε

οἱ γενναῖοι σου στοχασμοί,

ποὺ πολληώρα ἀργοποροῦνε

εἰς τοῦ Μάρκου τὴν ταφή;

116.

Σκιάζεσαι ἴσως μὴ χουμήσουν

ξάφνου οἱ Τοῦρκοι τὸ πρωί,

καὶ τὸ στράτευμα νικήσουν,

ποὺ ἔχει ἀνίκητην ὁρμή;

117.

Σκιάζεσαι τοὺς Βασιλιάδες,

ποὺ ἔχουν Ἕνωσιν Ἱερή,

μὴ φερθοῦνε ὡσὰν Πασάδες

στὸν Μαχμοὺτ ἐμπιστευτοί;

118.

Ἤ σοῦ λέει στὰ σπλάχνα ἡ φύσις

μ᾿ ἕνα κίνημα κρυφό:

«Τὴν Ἑλλάδα θὲ ν᾿ ἀφήσεις,

γιὰ νὰ πᾶς στὸν Οὐρανό;»

119.

Βγαίνει μάγεμα ἀπ᾿ τὴ στάχτη

τῶν Ἡρώων, καὶ τὸν βαστᾶ,

καὶ τὴ θέλησι τοῦ ἀδράχτει.

Τότε αἰσθάνεται μὲ μία,

120.

τὴν ἀράθυμη ψυχή του,

ποὺ μὲ φλόγα ἀναζητεῖ

νὰ τοῦ σύρει τὸ κορμί του

σὲ φωτιὰ πολεμική.

121.

Τοῦ πολέμου ἔνδοξοι οἱ κάμποι!

Εἶδ᾿ ἡ Ἑλλάδα τολμηρὰ

καὶ τὸ Σοφοκλῆ νὰ λάμπει

μέσα στὴν ἀρματωσιά.

122.

Καὶ εἶδε Αὐτόν, ποὺ παρασταίνει

μαζωμένους τοὺς Ἑφτὰ

στὴν ἀσπίδα αἱματωμένη,

ὅπου ὠρκόνονταν φριχτά.

123.

Ἐτραγούδααν προθυμότερα

τὲς ὠδὲς τοῦ τὰ παιδιά,

καὶ αἰσθανότανε ἀντρειότερα

στὴν ἀνήλικη καρδιά.

124.

Καὶ τὰ μάτια τοὺς γελοῦσαν,

μάτια μαῦρα ὡς τὴν ἐλιά.

Τῶν μορφῶν, ὁποῦ βαστοῦσαν

τραγουδώντας τὲς γλυκά.

125.

Στὴ φωτιά! καὶ θρέφει ἐλπίδα

νὰ νικήσει, νὰ ἠμπορεῖ

νὰ ἐπιστρέψει στὴν Πατρίδα,

τὸ κοράσιό του νὰ εὑρεῖ.

126.

Νὰ τοῦ λέγει μ᾿ ἕνα δάκρυ:

«Χαίρου, τέκνο μου ἀκριβό,

εἰς τοῦ στήθους μου τὴν ἄκρη

ἐλαβώθηκα καὶ ἐγώ.

127.

Βάλε, φῶς μου, τὴν παλάμη

εἰς τὰ στήθια τοῦ πατρός.

Νά, τὴν ζώνη ποὺ ἔχει κάμει

κόρη τούρκισσα τοῦ ἀντρός».

128.

Καὶ τὸ πέλαγο ἀγναντεύει

ἴσως τώρα ἡ κορασιά,

καὶ ξεφάντωση γυρεύει

μὲ τραγούδια τρυφερά.

129.

«Τὸν γονιό μου, Πρόνοια Θεία,

κᾶμε τόνε νικητή,

εἰς τὰ χώματα, στὰ ὁποῖα

ἡ γυναίκα ἀπαρατεῖ

130.

τὰ στολίδια, τὸν καθρέφτη,

καὶ ἀποκάτου ἀπ᾿ τὸ βυζὶ

ζώνεται ἄρματα, καὶ πέφτει

ὅπου κίνδυνο θωρεῖ.

131.

Κᾶμε Ἐσὺ μὲ τὴν μητέρα

τὴ γλυκειά μου νὰ ἑνωθεῖ

ἔλα γρήγορα, πατέρα,

ὅλη ἡ Ἀγγλία σὲ καρτερεῖ.

132.

Τὸ καράβι πότε ἀράχνει

εἰσὲ θάλασσα ἀγγλική;

Μοῦ σπαράζουνε τὰ σπλάχνη,

ὁποῦ μοῦ ἔκανες ἐσύ.

133.

Πές, πότ᾿ ἔρχεσαι;»... Ὁλοένα

εἰν᾿ τὸ πλοῖο του στὰ νερά,

ποὺ φλοισβήζουνε σχισμένα,

καὶ ποσῶς δὲν τ᾿ ἀγροίκα.

134.

Ποῖος, ἀλίμονον! μᾶς δίνει

μίαν ἀρχὴ παρηγοριᾶς;

Ἀπ᾿ αὐτὸν δὲ θὲ νὰ μείνει

μήτε ἡ στάχτη του μὲ μᾶς.

135.

Θὰ τὴν ἔχουν ἄλλοι!... Ὤ! σύρε,

σύρε, Μπάϋρον, στὸ καλό.

Ὕπνος ἔξαφνα σὲ πῆρε,

ποὺ δὲν ἔχει ξυπνημό.

136.

Εἶναι ἀδιάφορο, δὲ βλάβει,

ἂν ἐκεῖ σιμοτινὸ

πλέξει ἢ τούρκικο καράβι,

ἢ καράβι ἑλληνικό.

137.

Ἄκου, Μπάϋρον, πόσον θρῆνον

κάνει, ἐνῶ σὲ χαιρετᾶ,

ἡ πατρίδα τῶν Ἑλλήνων.

Κλαῖγε, κλαῖγε, Ἐλευθεριά.

138.

Γιατί ἐκείτοταν στὴν κλίνη,

καὶ τοῦ ἐβάραινε πολὺ

πῶς γιὰ πάντα εἶχε νὰ μείνει,

καὶ ἀπὸ Σὲ νὰ χωριστεῖ.

139.

Ἀρχινάει τοῦ ξεσκεπάζει

ἄλλον κόσμο ὁ λογισμὸς

καὶ κάθε ἄλλο σκοταδιάζει,

καὶ τοῦ κρύβεται ἀπ᾿ ἐμπρός.

140.

Ἀλλὰ ἀντίκρυ ἀπὸ τὰ πλάσματα

τοῦ νοὸς τὰ ἀληθινά,

τοῦ προβαίνουν δυὸ φαντάσματα

ὁλοζώντανα καὶ ὀρθά.

141.

Ἡ ἀκριβή του θυγατέρα,

καθὼς ἔμεινε μικρή,

ἐνῶ ἡ τύχη τὸν πατέρα,

ἐκαλοῦσε ἀλλοῦ, καὶ Ἐσύ,

142.

Ἐσύ, θεία τοῦ ἀνθρώπου εἰκόνα,

μὲ τὰ φέγγη σου, καὶ αὐτὴ

ὅπου σ᾿ ἔφθανε στὸ γόνα

μὲ τὴν ὤρια κεφαλή,

143.

γιὰ λίγη ὥρα τοῦ σηκώνεται

τοῦ ἄλλου κόσμου τὴ θωριά,

καὶ σ᾿ ἐσᾶς ἀντισηκώνεται

μὲ τὴν πρόθυμη ἀγκαλιά.

144.

Ἔτσι ὁ Ἄνθρωπος τοῦ Αἰῶνος,

ὅταν ἔπαυε νὰ ζεῖ,

καθὼς ἤθελεν ὁ φθόνος,

σ᾿ ἕνα ἀγνώριστο νησί,

145.

καὶ εἶχε μάρτυρα εἰς τὸ βράχο

τοῦ Θεοῦ τὸν ὀφθαλμό,

καὶ τριγύρω τοῦ μονάχο

τοῦ πελάου τὸ γογγυτό.

146.

Ἐνῶ ἀνάδινε ἡ ψυχῆ του

μόνους ἄφησε νὰ ἐλθοῦν

ἡ Γαλλία καὶ τὸ παιδί του

πρὸς τὰ μάτια, πρὶν σβησθοῦν.

147.

Καὶ ὄχι ἡ μοίρα, ὁποῦ σαράντα

νίκες τοῦ ἄδραξε ἡ σκληρή,

καὶ βαρύτερη εἶναι πάντα

σὲ καρδιὰ βασιλική.

148.

Ὄχι ἡ δόξα ἡ περασμένη,

ποὺ μὲ βία πολεμικὴ

τοῦ ἔδειχνε τὴν Οἰκουμένη,

λέγοντάς του: Ἀκαρτέρει,

149.

Στὴν ταφή του μὲ τὴν πάχνη

χύν᾿ ἡ βρύση τὸ νερό,

ποὺ τοῦ δρόσισε τὰ σπλάχνη,

εἰς τὸ ψυχομαχητό.

150.

Τὲς ἡμέρες, ὁποῦ ἂν μόνο

τ᾿ ὄνομά του ἤθελε πεῖς,

ὁλογόστευαν στὸ θρόνο

τὴν αὐθάδεια οἱ βασιλεῖς,

151.

κατά μας καὶ Αὐτὸς ἀκόμη

εἶχε ρίξει μία ματιά.

Εἶναι ἡ δάφνη ὡραῖα στὴν κόμη,

ὅταν φέρνει ἐλευθεριά.

152.

Ὤ! νὰ μάθαινε ὁ Μεγάλος

πόσην ἔδειξε χαρὰ

ἀγροικώντας ἕνας Γάλλος:

ἐχαθῆκαν τὰ Ψαρά.

153.

Φωνὴν τρόμου ἡ Ἑλλάδα σύρνει,

σύρνει, καὶ ἔπειτα σιωπεῖ.

Ὅμως κρότους μὲς στὴ Σμύρνη

ὅλη ἡ νύχτα ἠχολογεῖ.

154.

Νά, ἀνθοστόλιστο τραπέζι.

Δὲν εἶν᾿ γέννημα Τουρκῶν,

ὁποῦ τρώοντας περιπαίζει

τὴν ἀντρεία τῶν Ψαριανῶν.

155.

Μύρια λόγια, γέλια μύρια,

καὶ χτυποῦν τὰ φωτερὰ

στὰ ὁλογέμιστα ποτήρια,

καὶ στὰ γέλια τὰ τρελλά.

156.

Μὲ ἁρμονίες τοὺς κράζει ἡ λύρα,

καὶ ἐπετάχτηκαν ὁμού,

λυσσιασμένοι ἀπὸ τὴν πύρα

τῆς χαρᾶς καὶ τοῦ κρασιοῦ.

157.

Καὶ χορεύουνε τριγύρου...

Γειά σας, Γάλλοι εὐγενικοί!

Εἶν᾿ τὰ χώματα τοῦ Ὁμήρου

ποὺ τὸ πόδι σας πατεῖ!

158.

Γιατί μες᾿ στ᾿ ἀχρεία τους σπλάχνη

τὸ φαγὶ καὶ τὸ ποτὸ

σὲ φαρμάκι δὲν ἀλλάχνει,

νὰ τοὺς φάει τὸ σωθικό;

159.

Καὶ ἀπ᾿ τὴ μάνητα ν᾿ ἀνάψει

ἀρμοδιώτερος χορός,

τὸν ὁποῖον μόνος νὰ πάψει

σκληρὸς θάνατος καὶ ἀργός,

160.

γιὰ ν᾿ ἀρχίσουν τὴ χαρά τους,

ὄντας φάσματα ἐλαφρά,

ἐμπροστὰ στὸ βασιλιά τους,

καὶ στὸ Μπάϋρον ἐμπροστά,

161.

ὁποῦ φθάνοντας κεῖ κάτου

ἴσως τούμεινε ὡς ἐκεῖ

ἡ ἀέρινη ἀγκαλιά του,

σὰν πρωτύτερα, ἀνοιχτή!

162.

Τόνε βλέπω! Τοῦ προβαίνουν

ἄλλα φάσματα γοργά,

ποὺ ἀκατάπαυστα πληθαίνουν

σφόδρα, καὶ εἶναι Ἑλληνικά.

163.

Γιὰ τὴν ποθητὴν Ἑλλάδα

τόσο πρόθυμα ρωτοῦν,

σὰν νὰ ἐζήτααν τὴ γλυκάδα

τοῦ φωτὸς νὰ ξαναϊδοῦν.

164.

Κλάψες ἄμετρα χυμένες,

χέρια ἁπλότρεμα, κραυγές,

ποὺ ἀπ᾿ τ᾿ς ἀντίλαλους πωμένες

εἶναι πλέον τρομαχτικές.

165.

Κειὸς σεβάσμια προχωρώντας,

καὶ μὲ ἀνήσυχες ματιές,

τὰ προσώπατα κοιτώντας,

καὶ κοιτώντας τὲς πληγές:

166.

«Ἡ Διχόνοια κατατρέχει

τὴν Ἑλλάδα. Ἂν νικηθεῖ,

ΜΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΧΕΙ,

τ᾿ ὄνομά σας ξαναζεῖ».

Περισσότερες βιογραφίες εδώ.