Γιατί όνομα αλλά επώνυμο, όροφος αλλά ημιώροφο, όφελος αλλά επωφελής, ομαλός αλλά ανώμαλος, αγορά αλλά κατήγορος, έλεος αλλά ανηλεής;

Αποστόλης Ζυμβραγάκης
0
 

Σύμφωνα με τον κανόνα τής εκτάσεως στα σύνθετα της αρχαίας γλώσσας, σε σύνθετες λέξεις που το α΄ συνθετικό τους έληγε σε φωνήεν και το β΄ συνθετικό τους άρχιζε από φωνήεν γινόταν το εξής: εσιγάτο το ληκτικό φωνήεν τού α΄ συνθετικού και το αρκτικό φωνήεν τού β΄ συνθετικού εκτεινόταν στο αντίστοιχο μακρό (αν ήταν ο- γινόταν ω-, αν ήταν ε- γινόταν η- κι αν ήταν α- γινόταν η-). Βαθμηδόν ο κανόνας επεκτάθηκε και σε α΄ συνθετικά που έληγαν σε σύμφωνο:

Έτσι για παράδειγμα έχουμε:
όνομα > επί + όνομα = επώνυμο
όροφος > ημί + όροφος = ημιώροφος, 
όφελος > επί + όφελος = επωφελής, 
ομαλός > α (στερητικό) + ομαλός = ανώμαλος
αγορά > κατά + αγορά = κατήγορος
έλεος >α (στερητικό) + έλεος = ανηλεής.

Κι άλλες περιπτώσες με έκταση φωνηέντος:
άγω > οδ-ηγός, κυν-ηγός
ορύσσω > δι-ώρυγα, μεταλλ-ωρύχος
όρος > υπ-ώρεια
όλλυμι / όλεθρος > απ-ώλεια, παν-ωλεθρία
αγείρω > ομ-ήγυρη, παν-ήγυρη,
άνεμος > υπ-ήνεμος, προσ-ήνεμος
ελαύνω > κωπ-ηλάτης, ποδ-ήλατο

ομνύω > ορκ-ωμοσία, συν-ωμότης

Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.

Δημοσίευση σχολίου

0Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου (0)