Ο Αλμπέρτο Σάντος Ντουμόντ, εξελληνισμένα Αλβέρτος Σάντος-Ντυμόν, (1873-1932) ήταν ο πιο σημαντικός από τους πρωτοπόρους αεροπόρους των αρχών του εικοστού αιώνα. Ήταν αυτός που σχεδίασε, κατασκεύασε και πέταξε με το πρώτο πηδαλιουχούμενο αερόστατο. Με αυτό τον τρόπο, έγινε ο πρώτος που απέδειξε ότι η ελεγχόμενη πτήση ήταν δυνατή. Κερδίζοντας το βραβείο "Deutsch de la Meurthe", το 1901, με μια πτήση γύρω από τον Πύργο του Άιφελ, έγινε ένα από τα διασημότερα πρόσωπα στον κόσμο κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα.
Εκτός από την πρωτοποριακή του δουλειά στα αερόστατα, ο Ντουμόντ έκανε την πρώτη καταγεγραμμένη πτήση με αεροπλάνο, στο Παρίσι, τον Οκτώβριο του 1906. Το αεροσκάφος που χρησιμοποίησε, το "14 Bis" ή "Oiseau de proie" (το αρπαχτικό), θεωρείται ότι είναι το πρώτο "βαρύτερο από τον αέρα" αεροσκάφος που μπόρεσε να απογειωθεί, να πετάξει, και να προσγειωθεί στο έδαφος χωρίς τη χρήση των εξωτερικής βοήθειας. Κατά συνέπεια, μερικοί τον θεωρούν ως τον πατέρα της πτήσης καθώς επίσης και τον εφευρέτη του αεροπλάνου.
Τα παιδικά χρόνια στη Βραζιλία
Ο Ντουμόντ γεννήθηκε στο Καμπανγκού της Βραζιλίας. Ο πατέρας του ήταν μηχανικός και εφάρμοσε τις πιο πρόσφατες βιομηχανικές καινοτομίες στην καλλιέργεια του καφέ. Οι καινοτομίες αυτές ήταν τόσο επιτυχείς που γρήγορα έκανε μεγάλη περιουσία και έγινε γνωστός ως ο «βασιλιάς του καφέ» της Βραζιλίας. Μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον τεχνολογίας και καινοτομίας. Από μικρό παιδί έμαθε να οδηγεί τρακτέρ και ατμομηχανή που χρησιμοποιούνταν στη φυτεία της οικογένειάς του. Λάτρης του Ιουλίου Βερν, είχε διαβάσει όλα τα βιβλία του πριν κλείσει τα δέκα. Στην αυτοβιογραφία του αναφέρει ότι η ιδέα της πτήσης ήρθε σε ένα από τα μακριά, ηλιόλουστα απογεύματα στη φυτεία.
Η μετεγκατάστασή του στη Γαλλία
Το 1891, ο πατέρας του Alberto είχε ένα ατύχημα, επιθεωρώντας κάποια μηχανήματα. Έπεσε από το άλογό του και έμεινε παραπληγικός. Αποφάσισε να πωλήσει τη φυτεία και να μετακομίσει στην Ευρώπη με τη σύζυγό και το νεώτερο γιο του. Στα δεκαεπτά, ο Ντουμόντ παράτησε τη διάσημη σχολή "Escola de Minas" και έφυγε για το Παρίσι. Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να αγοράσει ένα αυτοκίνητο και στη συνεχεία ακολούθησε σπουδές φυσικής, χημείας, μηχανολογίας και ηλεκτρολογίας, με τη βοήθεια ενός ιδιωτικού δασκάλου.
Πηδαλιουχούμενα αερόστατα
Ο Ντουμόντ, βλέποντας το εαυτό του περισσότερο σαν αεραθλητή, ξεκίνησε με τη μίσθωση ενός πεπειραμένου πιλότου αεροστάτων και έκανε τις πρώτες πτήσεις σαν επιβάτης. Γρήγορα στράφηκε προς το σχεδιασμό και την πτήση των δικών του κατασκευών. Το 1898, ο Ντουμόντ πέταξε το πρώτο δικό του αερόστατο, το "Brésil".
Μετά από πολυάριθμες πτήσεις, στράφηκε προς τη σχεδίαση κατευθυνόμενων και πηδαλιουχούμενων αερόστατων. Μεταξύ 1898 και 1905, έχτισε και πέταξε 11 πηδαλιουχούμενα. Σε μια εποχή που οι κανόνες εναερίου κυκλοφορίας ήταν ανύπαρκτοι, πετούσε κατά μήκος των λεωφόρων του Παρισιού πολύ κοντά στις στέγες των κτιρίων και συχνά προσγειωνόταν στην αυλή διάσημων καφέ της εποχής.
Το αποκορύφωμα της σταδιοδρομίας του ήρθε όταν κέρδισε το βραβείο "Deutsch de la Meurthe". Μετά από πολλές προσπάθειες και δοκιμές, στις 19 Οκτωβρίου 1901, ο Ντουμόντ κατάφερε μια πτήση από το "Parc Saint Cloud" στον Πύργο του Άιφελ και πίσω, σε λιγότερο από τριάντα λεπτά. Αμέσως μετά από την πτήση, ξέσπασε διαμάχη σχετικά με μια αλλαγή της τελευταίας στιγμής στους κανόνες για τη χρονομέτρηση της πτήσης. Το θέμα συζητήθηκε στον τύπο εκτεταμένα και μετά από αρκετές ημέρες, το βραβείο απονεμήθηκε στον Ντουμόντ μαζί με ένα έπαθλο 100.000 φράγκων. Προς τιμήν του και για να κοπάσουν οι αποδοκιμασίες, έδωσε τα μισά από τα χρήματα στους φτωχούς του Παρισιού και τα άλλα μισά στους συνεργάτες του.
Αν και Ντουμόντ συνέχισε να κατασκευάζει αερόστατα, το ενδιαφέρον σταδιακά στράφηκε στο αεροπλάνα. Μέχρι το 1905 είχε τελειώσει τον πρώτο του σχέδιο για ένα "βαρύτερο από τον αέρα" αεροσκάφος και ένα ελικόπτερο. Στις 23 Οκτωβρίου του 1906, πέτυχε τελικά το όνειρο της πτήσης, πετώντας το "14 Bis" για 60 μέτρα σε ύψος 2-3 μέτρων. Αυτό, το καλά τεκμηριωμένο γεγονός, ήταν η πρώτη πτήση που πιστοποιήθηκε από την αερολέσχη της Γαλλίας. Με την επιτυχία αυτή κέρδισε το βραβείο "Archdeacon Prize" που θεσμοθετήθηκε από το Γάλλο Ερνέστ Αρστντικόν (Ernest Archdeacon), για να απονεμηθεί στον πρώτο αεροπόρο που θα πετούσε για πάνω από 25 μέτρα.
Στις 12 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, ο Ντουμόντ έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ πτήσης, καλύπτοντας απόσταση 220 μέτρων σε λιγότερο από 22 δευτερόλεπτα. Και τα δύο γεγονότα συνέβησαν προτού οι αδελφοί Ράιτ κάνουν οποιαδήποτε δημόσια πτήση, αν και είχαν καταγράψει φωτογραφικά κυκλικές πτήσεις διάρκειας μεγαλύτερης από μισή ώρα.
Η προσφορά του Ντουμόντ στο τεχνολογικό τομέα της αεροπλοΐας ήταν πολύπλευρη. Ιδιαίτερης σημασίας ήταν η χρήση κατευθυνόμενων πτερυγίων στα εξωτερικά φτερά. Αν και χρησιμοποιούνταν για πολλά χρόνια σε άλλα σκάφη, ο Ντουμόντ τα εφάρμοσε στα αεροπλάνα. Παράλληλα καινοτόμησε προωθώντας αλλαγές στη σχέση βάρους - ιπποδύναμης του κινητήρα και άλλες βελτιώσεις στην κατασκευή των αεροπλάνων.
Το τελευταίο σχέδιο Ντουμόντ ήταν το μονοπλάνο "Demoiselle". Χρησιμοποιήθηκε για τη προσωπική του μεταφορά ενώ παράλληλα άφησε πρόθυμα άλλους να χρησιμοποιήσουν το σχέδιό του. Η άτρακτος κατασκευάστηκε από έναν ειδικά ενισχυμένο σκελετό από μπαμπού και η θέση οδήγησης τοποθετήθηκε ανάμεσα σε ένα τρίκυκλο μηχανισμό προσγείωσης. Το "Demoiselle" κατευθυνόταν κυρίως από ένα ουραίο πτερύγιο που υποβοηθούσε και την ανύψωση.
Η διαμάχη με τους αδελφούς Ράιτ
Σε μερικές χώρες, και ιδιαίτερα στη Βραζιλία, ο Ντουμόντ θεωρείται ο εφευρέτης του αεροπλάνου. Αυτό είναι παραδοσιακά η επίσημη θέση της κυβέρνησης της χώρας, ειδικά από δικτατορία του Γκετούλιο Βάργκας (Getúlio Vargas) και μετά.
Η πιο έντονη κριτική για τα αεροσκάφη των αδερφών Ράιτ ήταν ότι ενώ αποδεδειγμένα μπορούσαν να πετούν πλήρως ελεγχόμενα, δεν μπορούσαν να απογειωθούν χωρίς εξωτερική βοήθεια. Τα βοηθήματα απογείωσης περιελάμβαναν από ράμπες εκτόξευσης μέχρι καταπέλτες για να επιτευχθεί η απαιτούμενη αρχική ταχύτητα. Οι υποστηρικτές των αδερφών Ράιτ ισχυρίζονται ότι η χρήση μηχανισμών απογείωσης ήταν επιβεβλημένη στα αμμώδη και βαλτώδη εδάφη όπου γίνονταν τα πειράματα τους. Ακόμα όμως και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι αδερφοί Ράιτ θεωρούνται οι πρώτοι αεροπόροι, τα κατορθώματα του Ντουμόντ παραμένουν αποδεκτά για τη συμβολή τους στην παγκόσμια αεροπλοΐα.
Μεγάλο μέρος της διαμάχης οφείλεται και στον τρόπο που ο Ντουμόντ χρησιμοποίησε τα μέσα ενημέρωσης για να κερδίσει δημοσιότητα. Σε αντίθεση οι Ράιτ ήταν ιδιαίτερα φειδωλοί και ευαίσθητοι με θέματα ευρεσιτεχνίας και πνευματικής ιδιοκτησίας. Το Νοέμβριο του 1905,η αερολέσχη της Γαλλίας μαθαίνοντας για τη φημολογούμενη πτήση των 40 χιλιομέτρων από τους Ράιτ έστειλε έναν ανταποκριτή στην Αμερική. Σύμφωνα με τα αρχεία της λέσχης τα μέλη της έμειναν εντυπωσιασμένα από τις αναφορές του ανταποκριτή. Ο ίδιος ο Archdeacon τους κάλεσε στη Γαλλία για να αποδείξουν τα επιτεύγματα τους, αλλά οι ίδιοι δεν ανταποκρίθηκαν. Οι ευρωπαίοι ως επακόλουθο απόρριψαν τους αδερφούς Ράιτ ως απατεώνες και ανακήρυξαν τον Ντουμόντ ως τον πρώτο αεροπόρο.
Σε κάθε περίπτωση, οι λεπτομέρειες της κατασκευής των Ράιτ, όπως κατεγράφησαν στο ευρωπαϊκό γραφείο ευρεσιτεχνιών, βοήθησαν πολλούς κατασκευαστές να βελτιώσουν τα αεροπλάνα και πιθανώς και τον ίδιο τον Ντουμόντ αφού σε ότι αφορά τις πτήσεις ήταν τρία χρόνια μπροστά. Παράλληλα ο Ντουμόντ ευνοήθηκε από τεχνολογικές καινοτομίες και εξωτικά υλικά που δεν είχαν στη διάθεση τους οι Ράιτ.
Ο Ντουμόντ και το ρολόι χειρός
Το ρολόι χειρός είχε ήδη εφευρεθεί από τον Πατέκ Φιλίπ (Patek Philippe), μερικές δεκαετίες νωρίτερα αλλά ο Ντουμόντ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση του. Πριν από αυτόν μόνο οι γυναίκες το φορούσαν στο χέρι και οι άντρες προτιμούσαν τα ρολόγια τσέπης.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, το 1904 ο Ντουμόντ παραπονέθηκε στο φίλο του Λουί Καρτιέ (Louis Cartier) ότι τα ρολόγια τσέπης δεν ήταν βολικά στις πτήσεις και του ζήτησε να βρει μια εναλλακτική. Έτσι ο Καρτιέ σχεδίασε το πρώτο ρολόι χειρός για άντρες με δερμάτινο λουρί και πόρπη. Από τότε ο Ντουμόντ δεν ξαναπέταξε χωρίς το προσωπικό του ρολόι και η εταιρεία Καρτιέ, μέχρι και σήμερα διατηρεί μια τιμητική συλλογή με τον τίτλο "Santos de Cartier".
Τα τελευταία του χρόνια
Ο Ντουμόντ συνέχισε να πετά και να κατασκευάζει αεροπλάνα. Η τελευταία του πτήση ήταν με το "Demoiselle" στις 4 Ιανουαρίου 1910. Η πτήση είχε τραγική κατάληξη και ο Ντουμόντ αρρώστησε σοβαρά μερικούς μήνες μετά. Παράλληλα είχε διαγνωσθεί με σκλήρυνση κατά πλάκας. Η κατάσταση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να μην μπορεί να πιλοτάρει αυτοκίνητο, πόσο μάλλον αεροπλάνο και αυτό τον έριξε σε κατάθλιψη. Ο ίδιος σταμάτησε να πετά και έκλεισε το εργαστήριο του.
Το 1910 μετακόμισε στο παραλιακό χωριό Μπενερβίλ όπου άρχισε να ασχολείται με την αστρονομία. Το γερμανικής κατασκευής τηλεσκόπιο του και η παράξενη προφορά έκαναν τους χωρικούς να τον θεωρήσουν γερμανό κατάσκοπο. Αυτό οδήγησε σε έναν έλεγχο στο σπίτι του από τη γαλλική στρατονομία. Εξοργισμένος από την κίνηση αυτή και καταβεβλημένος από την ασθένεια του έκαψε όλα τα σχέδια και τις σημειώσεις του. Ως αποτέλεσμα σήμερα πολύ λίγα είναι γνωστά για τα πρώτα αεροπλάνα του.
Η επιστροφή του στη Βραζιλία συνοδεύτηκε από ένα τραγικό γεγονός. Μέλη της επιστημονικής κοινότητας μίσθωσαν ένα υδροπλάνο για να τον υποδεχτούν όπως αρμόζει σε έναν πρωτοπόρο της αεροπλοΐας. Το υδροπλάνο συνετρίβη σκοτώνοντας όλα τα μέλη του πληρώματος και αυτό βύθισε σε μεγαλύτερη θλίψη τον Ντουμόντ. Τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε στα προάστια του Ριο ντε Τζανέιρο σε ένα σπίτι γεμάτο από πρωτότυπα μηχανήματα.
Περισσότερες βιογραφίες σπουδαίων προσωπικοτήτων εδώ.