Τα θύματα του Αττίλα δεν ήταν μόνο οι νεκροί και οι πρόσφυγες. Η μοίρα των αγνοουμένων «στοιχειώνει» εδώ και 40 χρόνια τις οικογένειες τους και ολόκληρη την Κύπρο.
Αγνοούμενοι, μια λέξη κατάρα για εμάς εδώ στην Κύπρο, μια λέξη που συμβαδίζει με τον αγώνα για ελευθερία, για τον αγώνα για δικαίωση όλων αυτών που βίωσαν και εξακολουθούν να βιώνουν τα επακόλουθα ενός πολέμου, μιας «παρέμβασης» στο δικαίωμα μας να ζήσουμε ειρηνικά σε αυτό τον τόπο.
Σαράντα ολόκληρα χρόνια πέρασαν από εκείνο το μαύρο καλοκαίρι. Σαράντα χρόνια ξεριζωμού, πόνου και αβεβαιότητας. Όλοι ανεξαίρετως βίωσαν τα δεινά του πολέμου. Άνθρωποι που έχασαν τους δικούς τους στις μάχες. Πρόσφυγες που νόμιζαν θα επιστρέψουν στα σπίτια τους μετά από λίγες μέρες, λίγες μέρες που έγιναν 40 βαριά χρόνια. Επιχειρηματίες που άφησαν τα ξενοδοχεία τους τα καφέ τα μαγαζιά, όλα όσα έχτισαν με κόπο και με μόχθο, τώρα εκεί, να τα σφετερίζονται άλλοι. Όμως, κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πώς αισθάνονται οι συγγενείς των αγνοουμένων.
Πόσες φορές έχουμε δει εκείνα τα πλάνα στην τηλεόραση όπου μητέρες, παιδιά, συγγενείς κρατάνε φωτογραφίες των αγαπημένων τους προσώπων με το γιατί να είναι η πρώτη και η συνεχής ερώτηση. Γιατί να χάθηκε το παιδί μου, ο σύζυγος μου, ο αδερφός και ο πατέρας μου;
Η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους
Γι’ αυτό έχει συσταθεί η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοούμενους στην Κύπρο. Για να απαντήσει όλα εκείνα τα γιατί της μάνας, του παιδιού, του αδερφού. Οι όροι εντολής της Επιτροπής, η οποία λειτουργεί υπό την αιγίδα και τη συμμετοχή των Ηνωμένων Εθνών, είναι η διερεύνηση και διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων της Κύπρου, Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων.
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερες κηδείες αγνοουμένων που βρίσκουν επιτέλους ησυχαστήριο κοντά στους αγαπημένους τους ακόμη μετά θάνατον. Αυτό είναι εφικτό λόγο των προσπαθειών και εργασιών της επιτροπής, η οποία από το 2006 ξεκίνησε έργο εκταφής λειψάνων αγνοουμένων, ύστερα από σοβαρές και βαθιές έρευνες για το πού είναι θαμμένοι.
Η επιτροπή έχει προχωρήσει στην εκταφή πέραν των 981 λειψάνων από τα οποία 409 έχουν ταυτοποιηθεί και επιστραφεί στις οικογένειες για ταφή.
Κάπως έτσι βρέθηκε και ο Γιαννάκης Σάββα Λιασή, ο πρώτος αγνοούμενος που κηδεύθηκε στα κατεχόμενα, κοντά στους εγκλωβισμένους γονείς του στην Αγία Τριάδα. Η επιτροπή τον εντόπισε σε ομαδικό τάφο με άλλους τέσσερις στην Κλεπίνη τον Μάρτιο του 2010 και ταυτοποιήθηκε με την μέθοδο του DNA στις 22 Μαΐου 2014.
Οι προσωπικές μαρτυρίες
Η Φρόσω Δήμου από τη Βώνη δηλώνει πως στις 14.8.1974, ημέρα που άρχισε η δεύτερη φάση της Τουρκικής εισβολής, ενώ βρισκόταν στο σπίτι της στη Βώνη μαζί με το σύζυγο και τα παιδιά της, 37 ελληνοκύπριοι εθνοφρουροί ήρθαν και ζήτησαν καταφύγιο.
Τους έδωσε πολιτικά ρούχα να φορέσουν κι εξαφάνισαν τον στρατιωτικά ρούχα και τον εξοπλισμό τους.
Τη νύκτα έμειναν στο σπίτι της καθώς και σε δύο παρακείμενα σπίτια που ανήκουν σε συγγενείς της. Κατά τη διάρκεια της νύκτας οι 35 κατέγραψαν τα ονόματά τους σε χαρτί και της το έδωσαν για να το παραδώσει στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Επίσης τοποθέτησαν άσπρες σημαίες στις πόρτες των σπιτιών όπου διέμεναν, για να δείξουν την πρόθεσή τους ότι παραδίδονται.
Το πρωί της επόμενης μέρας δύο από τους εθνοφρουρούς έφυγαν από το σπίτι με σκοπό να διερευνήσουν αν υπήρχε τρόπος διαφυγής. Ύστερα από λίγη ώρα, γύρω στις 8 με 9 το πρωί, ένοπλοι Τούρκοι έφθασαν έξω από το σπίτι κι άρχισαν να πυροβολούν. Ανεγνώρισε μεταξύ των ενόπλων τους Τουρκοκύπριους Ασσάση Φαχρί από το Μπέϋκογιου και τους βοσκούς Χαλήλ και Σαλλάχη γιούς του κοινοτάρχη από την Επηχώ. Οι 35 εθνοφρουροί βγήκαν με τα χέρια ψηλά και παραδόθηκαν. Οι Τούρκοι ένοπλοι τους έβαλαν στην γραμμή και τους οδήγησαν περπατητούς προς την κατεύθυνση του τουρκικού χωριού Επηχώ. Από εκείνη τη στιγμή όλοι τους αγνοούνται
Περίληψη Μαρτυρίας του Λαμπή Ηλία από το χωριό Χάρτζια
Ο Λαμπής Ηλία από τη Χάρτζια δηλώνει :« Στις 13.9.1974(σ.σ. ένα μήνα μετά τη λήξη των εχθροπραξιών) οι Τούρκοι συνέλαβαν τους δύο μου γιούς Μιχάλη 17 χρόνων και Ηλία 19 χρόνων και τους πήραν στο στρατόπεδο τους, που βρίσκεται κοντά στο χωριό μας. Την ίδια μέρα συνάντησα τον τουρκοκύπριο Ναζίμ Αχμέτ 60 χρονών, που ήταν φίλος μου και τον παρακάλεσα να με πάρει στον Τούρκο στρατιωτικό διοικητή. Πράγματι με πήρε και με οδηγίες του Τούρκου αξιωματικού μου επέτρεψαν την επόμενη μέρα 14/9/1974 να δω τα παιδιά μου. Το ίδιο έγινε και την επαύριο 15/9/1974, επέτρεψαν τόσο σε μένα όσο και στη σύζυγό μου να δούμε τα παιδιά μας.
Στις 16/9/1974 γύρω στις 2 μ.μ. επισκέφθηκε το χωριό μας κλιμάκιο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Τους ανέφερα τη σύλληψη των παιδιών μου και τους οδήγησα στο στρατόπεδο που τους κρατούσαν οι Τούρκοι. Δυστυχώς ο ίδιος Τούρκος αξιωματικός αρνήθηκε πως κρατούσε οποιοδήποτε και δεν επέτρεψε στους ανθρώπους του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού να μπουν στο στρατόπεδο. Έκτοτε καμιά πληροφορία δεν υπήρξε για την τύχη των παιδιών μου και αγνοούνται ».
Ο Ανδρέας Νικοδήμου από το Τριμίθι Κερύνειας δηλώνει: «Υπηρετούσα έφεδρος στην Εθνική Φρουρά. Στις 29/7/1974 ήμουν στο χωριό μου Τριμίθι, όπου Τούρκοι στρατιώτες με συνέλαβαν μαζί με άλλους συγχωριανούς μου. Στις 30/7/1974 οι Τούρκοι με μετέφεραν στις φυλακές Αδάνων στη Τουρκία μαζί με πολλούς άλλους αιχμαλώτους. Στις 20 ή 21/8/1974 οι Τούρκοι φύλακες μας έβγαλαν στην αυλή της φυλακής. Εκεί άκουσα κάποιο να με φωνάζει με το όνομά μου. Το άτομο που με φώναζε ήταν ο συγχωριανός μου Κυριάκος Φρίξου. Σφίξαμε τα χέρια και προλάβαμε ν' ανταλλάξουμε μερικές κουβέντες για το πώς και πού συλληφθήκαμε αιχμάλωτοι, γιατί οι Τούρκοι μας διέταξαν να μπούμε στα κελλιά μας ».
(σ.σ. Ο Κυριάκος Φρίξου εξακολουθεί να αγνοείται μέχρι σήμερα).
Ο Κώστας Θεμιστοκλέους από την Ομορφίτα δηλώνει: « Συνελήφθηκα αιχμάλωτος από τα Τουρκικά στρατεύματα στο Παλαίκυθρο κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής. Με μετάφεραν σε διάφορους τόπους κράτησης αιχμαλώτων και κατέληξα στις φυλακές Αδάνων στην Τουρκία. Στις 17/1/1974 ενώ προετοιμαζόμαστε να μας μεταφέρουν στην Κύπρο για να μας απολύσουν, είδα το Σάββα Αποστολίδη από το Νέο Χωριό Κυθρέας, ο οποίος ήταν πολύ φίλος μου. Δεν μπόρεσα να του μιλήσω, γιατί οι φρουροί δεν μας επέτρεπαν να μιλούμε μεταξύ μας. Τον χαιρέτισα κουνώντας το κεφάλι μου κι αυτός μου το ανταπέδωσε».
(σ.σ. Ο Σάββας Αποστολίδης εξακολουθεί να είναι αγνοούμενος μέχρι σήμερα).
Η Κική Ανδρέου Συμεωνίδη από την Κυθρέα δηλώνει: «Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης της Τουρκικής ειβολής, που άρχισε στις 14/8/1974, εγώ και η οικογένειά μου καταφύγαμε στο χωριό Καλοπαναγιώτης. Στις 15 ή 16 Αυγούστου 1974 γύρο στις 8μ.μ. ακούαμε τον τουρκοκυπριακό ραδιοσταθμό "ΜΠΑΥΡΑΚ", όταν ο εκφωνητής ανακοίνωσε πως θα μεταδίδονταν μηνύματα από αιχμάλωτους ελληνοκύπριους εθνοφρουρούς. Μεταξύ αυτών ακούσαμε το συγχωριανό μου Αντωνάκη Κορέλλη, τον οποίον γνώριζα πολύ καλά, να λέει: Είμαι ο Αντωνάκης Κορέλλης από την Κυθρέα. Είμαστε καλά. Το μήνυμα το άκουσα τόσο εγώ, όσο και άλλα μέλη της οικογένειάς μου».
(σ.σ. Ο Αντωνάκης Κορέλλης εξακολουθεί να αγνοείται μέχρι σήμερα).
Η Γιαννούλα Παύλου Αργυρού από την Κάτω Λακατάμεια δηλώνει: «Στις 8 ή 9 Αυγούστου 1974 γύρω στις 8 μ.μ. ακούσαμε τις ειδήσεις από τον τουρκοκυπριακό ραδιοσταθμό "ΜΠΑΥΡΑΚ". Ακολούθησαν μηνύματα από ελληνοκύπριους αιχμαλώτους. Μεταξύ αυτών που έστειλαν μηνύματα ήταν και κάποιος Δημήτρης Πυρκάς από το Μάμμαρι. Στο μήνυμά του ανέφερε το όνομά του, πως ήταν από το Μάμμαρι και πως ήταν καλά. Προσωπικά δεν γνώριζα το Δημήτρη Πύρκα».
(σ.σ. Ο Δημήτριος Πύρκας από το Μάμμαρι είναι αγνοούμενος μέχρι σήμερα).
Ο φάκελος των αγνοούμενων στην Κύπρο είναι ίσως από τα πιο σημαντικά θέματα που ταλανίζουν την εκάστοτε πολιτική σκηνή. Η παγκόσμια ευαισθησία για το θέμα υπάρχει, αλλά η άλλη πλευρά δεν βοηθά στην έρευνα. Πιθανό να φοβάται ότι αν ανοίξουν οι φάκελοι των στρατιωτικών επιχειρήσεων θα φανούν τα εγκλήματα πολέμου που έχουν διαπράξει σε βάρος του κυπριακού λαού.
Αγνοούμενοι. Μια λέξη κατάρα για εμάς εδώ στην Κύπρο. Ας ξορκίσουμε τα φαντάσματα του παρελθόντος, ούτως ώστε να βρουν ησυχία οι νεκροί, να εξακριβωθούν οι τύχες όλων των αγνοουμένων και να σταματήσουν την αναμονή οι πονεμένοι άνθρωποι αυτού του τόπου.
Περισσότερα θέματα για την Κύπρο εδώ.