Σύνταξη του απαρεμφάτου

Το απαρέμφατο, αφού βρίσκεται μέσα σε μια πρόταση, χρησιμοποιείται ως υποκείμενο, αντικείμενο κ.ά. του ρήματος.

Εφόσον όμως το απαρέμφατο είναι ρηματικός τύπος, τότε συντάσσεται, δηλαδή παίρνει και το ίδιο υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο κ.τ.λ.

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να είναι:

α) το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος (το αυτό πρόσωπο)

β) διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (έτερο πρόσωπο)

Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ταυτοπροσωπία, ενώ στη δεύτερη ετεροπροσωπία.

	Ταυτοπροσωπία
Το υποκείμενο του ρήματος	είναι ίδιο (το αυτό)	με το υποκείμενο του απαρέμφατου
Υποκείμενο ρήματος >>		<< Υποκείμενο απαρεμφάτου

	Ετεροπροσωπία
Το υποκείμενο του ρήματος	είναι διαφορετικό (έτερο)	από το υποκείμενο του απαρέμφατου
	<< Υποκείμενο ρήματος Υποκείμενο απαρεμφάτου>>

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου: Ταυτοπροσωπία

Στην ταυτοπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι το ίδιο (το αυτό πρόσωπο) με το υποκείμενο του ρήματος, π.χ. Οὗτοι ἐθέλουσιν ὑπὲρ πατρίδος θνήσκειν (= αυτοί θέλουν να πεθάνουν για την πατρίδα) Ρήμα = ἐθέλουσιν, υπ. του ρ. = οὗτοι Απρ. = θνήσκειν, υπ. του απρ. = οὗτοι ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου, αφού είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Ας δούμε διάφορα παραδείγματα, και τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουμε: Στην αρχή θα κάνουμε πλήρη ανάλυση του ρήματος και στη συνέχεια του απαρεμφάτου: Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν (= Ο Μένων ήθελε να έχει πλούτο) ρ. = ἐβούλετο, ποιος ἐβούλετο; = Μένων > υπ. του ρ. τι ἐβούλετο; = πλουτεῖν > αντ. του ρ. απρ. = πλουτεῖν ποιος πλουτεῖν = Μένων > υπ. του απρ. Το ίδιο παράδειγμα ας το δούμε διαφορετικά, κάνοντας την ανάλυση σε δυο σειρές, τη μια για το ρήμα και τη δεύτερη για το απαρέμφατο: Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ.                                      Συμπέρασμα: Αφού το ρήμα και το απρ. έχουν ως υποκείμενο το ίδιο πρόσωπο (Μένων), λέμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου, αφού είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Οἱ Βοιωτοὶ ἀπειλοῦσιν ἐμβαλεῖν εἰς τὴν Ἀττικήν. (= Οι Βοιωτοί απειλούν ότι θα εισβάλουν στην Αττική) ρ. = ἀπειλοῦσιν ποιοι ἀπειλοῦσιν; = οἱ Βοιωτοί > υπ. του ρ. τι ἀπειλοῦσιν; = ἐμβαλεῖν > αντ. του ρ. απρ. = ἐμβαλεῖν ποιοι ἐμβαλεῖν; = οἱ Βοιωτοί > υπ. του απρ. Το ίδιο παράδειγμα ας το δούμε διαφορετικά, κάνοντας την ανάλυση σε δυο σειρές, τη μια για το ρήμα και τη δεύτερη για το απαρέμφατο: Οἱ Βοιωτοὶ ἀπειλοῦσιν ἐμβαλεῖν εἰς τὴν Ἀττικήν. Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ. εμπρόθ. πρσδ. Συμπέρασμα: Αφού το ρήμα και το απρ. έχουν ως υποκείμενο το ίδιο πρόσωπο (οἱ Βοιτωτοί), λέμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου, αφού είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Οὗτος μαθήσεται μὴ ἐπιβουλεύειν τοῖς ἀσθενεστέροις (= αυτός θα μάθει να μη σκέπτεται κακό εναντίον των ασθενέστερων) Οὗτος μαθήσεται μὴ ἐπιβουλεύειν τοῖς ἀσθενεστέροις Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ. αντ. Συμπέρασμα: Αφού το ρήμα και το απρ. έχουν ως υποκείμενο το ίδιο πρόσωπο (οὗτος), λέμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου, αφού είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική.

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου: Ετεροπροσωπία

Στην ετεροπροσωπία το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι διαφορετικό (έτερο πρόσωπο) από το υποκείμενο του ρήματος, π.χ. Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο εὐτυχῆσαι αὐτόν. (= οι στρατιώτες ευχόντουσαν αυτός να ευτυχήσει) Ρήμα = ηὔχοντο, υπ. του ρ. = οἱ στρατιῶται Απρ. = εὐτυχῆσαι, υπ. του απρμ. = αὐτόν ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται σε πτώση αιτιατική. Ας δούμε διάφορα παραδείγματα, και τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουμε: Στην αρχή θα κάνουμε πλήρη ανάλυση του ρήματος και στη συνέχεια του απαρεμφάτου: Ἐγὼ οὐχ ἡγοῦμαι εἶναι διδακτήν τὴν ἀρετήν (= Ἐγώ δε νομίζω ότι είναι διδακτή η αρετή) ρ. = οὐχ ἡγοῦμαι ποιος οὐχ ἡγοῦμαι; = Ἐγώ > υπ. του ρ. τι οὐχ ἡγοῦμαι; = εἶναι > αντ. του ρ. απρ. = εἶναι ποιο εἶναι; = ἀρετὴν > υπ. του απρ. Το ίδιο παράδειγμα ας το δούμε διαφορετικά, κάνοντας την ανάλυση σε δυο σειρές, τη μια για το ρήμα και τη δεύτερη για το απαρέμφατο: Ἐγὼ οὐχ ἡγοῦμαι εἶναι τὴν ἀρετήν διδακτήν Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. υπ. κτγ.                                      Συμπέρασμα: Αφού το ρήμα και το απρ. έχουν ως υποκείμενο άλλο (έτερο) πρόσωπο (ἐγώ - τὴν ἀρετήν), λέμε ότι έχουμε ετεροπροσωπία. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται σε πτώση αιτιατική. Μιλτιάδης ἔπεισε τοὺς Ἀθηναίους στρατεῦσαι (= Ο Μιλτιάδης έπεισε τους Αθηναίους να εκστρατεύσουν.) ρ. = ἔπεισε ποιος ἔπεισε; = Μιλτιάδης > υπ. του ρ. ποιον ἔπεισε; = τοὺς Ἀθηναίους > α' αντ. του ρ. τι ἔπεισε τοὺς Ἀθηναίους; = στρατεῦσαι > β' αντ. του ρ. απρ. = στρατεῦσαι ποιοι στρατεῦσαι; = Ἀθηναίους > υπ. του απρ. Το ίδιο παράδειγμα ας το δούμε διαφορετικά, κάνοντας την ανάλυση σε δυο σειρές, τη μια για το ρήμα και τη δεύτερη για το απαρέμφατο: Μιλτιάδης ἔπεισε τοὺς Ἀθηναίους στρατεῦσαι Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. α' αντ. β' αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ.  απρμφ.                                      Συμπέρασμα: Αφού το ρήμα και το απρ. έχουν ως υποκείμενο άλλο (έτερο) πρόσωπο (Μιλτιάδης - τοὺς Ἀθηναίους), λέμε ότι έχουμε ετεροπροσωπία. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται σε πτώση αιτιατική. ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Άλλο ένα παράδειγμα που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή!!! Ἐρετριεῖς ἐδεήθησαν Ἀθηναίων σφίσι βοηθοὺς γενέσθαι [= Αυτοί παρακάλεσαν τους Αθηναίους να σταθούν βοηθοί τους. (οι Αθηναίοι).] ρ. = ἐδεήθησαν ποιοι ἐδεήθησαν; = Ἐρετριεῖς > υπ. του ρ. ποιον ἐδεήθησαν; = Ἀθηναίων > α' αντ. του ρ. τι ἐδεήθησαν Ἀθηναίων; = γενέσθαι > β' αντ. του ρ. απρ. = γενέσθαι ποιοι γενέσθαι; = (Ἀθηναίους) > υπ. του απρ. (εννοείται) τι γενέσθαι;= βοηθούς > κτγ. (του Ἀθηναίους που εννοείται) Το ίδιο παράδειγμα ας το δούμε διαφορετικά, κάνοντας την ανάλυση σε δυο σειρές, τη μια για το ρήμα και τη δεύτερη για το απαρέμφατο: Ἐρετριεῖς ἐδεήθησαν Ἀθηναίων σφίσι βοηθοὺς γενέσθαι (Ἀθηναίους) Ανάλυση ρήμ. υπ. ρ. α' αντ. β' αντ. Ανάλυση απρ: κτγ. απρμφ. υπ.           Συμπέρασμα: Αφού το ρήμα και το απρ. έχουν ως υποκείμενο άλλο (έτερο) πρόσωπο (Μιλτιάδης - τοὺς Ἀθηναίους), λέμε ότι έχουμε ετεροπροσωπία. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Παρατηρούμε ότι το αντικείμενο του ρήματος, που βρίσκεται σε πτώση γενική, είναι ουσιαστικά το υποκείμενο του απαρεμφάτου. Όμως, το υποκείμενο του απαρεμφάτου δεν επαναλαμβάνεται και σε πτώση αιτιατική, γιατί εννοείται. Διαφορετικά θα έπρεπε η πρόταση να είναι έτσι: Οὗτοι ἐδεήθησαν Ἀθηναίων σφίσι Ἀθηναίους βοηθοὺς γενέσθαι ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Το υποκείμενο του απαρεμφάτου θα εννοηθεί σε πτώση αιτιατική.

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου στην απρόσωπη σύνταξη

Για την απρόσωπη σύνταξη δες εδώ Τι συμβαίνει όταν το ρήμα της πρότασης είναι απρόσωπο (ή απρόσωπη έκφραση); Το απρόσωπο ρήμα (ή η απρόσωπη έκφραση) παίρνει ως υποκείμενο απαρέμφατο. Είναι φανερό ότι το υποκείμενο του απαρεμφάτου θα είναι διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (γιατί προφανώς δεν μπορεί να έχει ως υποκείμενο τον εαυτό του). Άρα  θα έχουμε ετεροπροσωπία. Αυτό έχει ως συνέπεια το υποκείμενο του απαρεμφάτου να βρίσκεται σε πτώση αιτιατική. Δες και τα παραδείγματα: Χρὴ ἔχειν τὸν στρατηλάτην νοῦν Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. υπ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. υπ. αντ.                                      Ἔδει λαβεῖν ἡμᾶς τὰ ἐνέχυρα Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. υπ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. υπ. αντ.                                      Κίνδυνός ἐστι ἀπόλλυσθαι πολλούς Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. υπ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. υπ. Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι γενικό και αόριστο, παραλείπεται· τότε ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται η αιτιατική τινὰ ή τινὰς, π.χ. Δεῖ μαθεῖν γράμματα (τινά). Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. υπ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. αντ. υπ. Τελειώνοντας μπορούμε να πούμε ότι: όταν έχουμε Απρόσωπο ρ. (Απ.ρ.), δίπλα θα έχουμε ένα Απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος και δίπλα στο Απαρέμφατο μια Αιτιατική ως υποκείμενο του απαρέμφατου, δηλ. Απρ.ρ. > Απρμφ. > αιτ. ή Απ.Απ.Α. (κι όλο μαζί, για να το θυμάσαι θα το ονομάσουμε Απαπα.) Συνεπώς, όταν βλέπεις απρόσωπο ρήμα ή έκφραση θα σκέφτεσαι:  Άπαπα, δηλ. απρόσωπο ρήμα, απαρέμφατο., αιτιατική ΠΡΟΣΟΧΗ Αρκετά συχνά δίπλα στο απρόσωπο ρήμα ή στην απρόσωπη έκφραση κι ενώ θα περιμέναμε να υπάρχει μια αιτιατική ως υποκείμενο του απαρέμφατου, αυτή η αιτιατική δεν υπάρχει. Στη θέση της υπάρχει μια δοτική. Τι κάνει αυτή η δοτική; Δείχνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το απρόσωπο ρήμα, γι' αυτό και την ονομάσαμε δοτική προσωπική. Φαίνεται περίεργο; Ας δούμε τι γίνεται στα ν.ε. Έστω ότι λέμε την πρόταση: Φαίνεται ότι θα βρέξει. Το ρ. φαίνεται είναι απρόσωπο. Δεν καταλαβαίνουμε ποιος λέει αυτό το: φαίνεται. Πολλές φορές όμως, λέμε: Μου φαίνεται ότι θα βρέξει ή Σου φαίνεται πως θα βρέξει; ή Του φαίνεται πως θα βρέξει Αυτά τα μου, σου, του (που είναι γενικές) δείχνουν το πρόσωπο που λείπει από το απρόσωπο ρήμα, γι' αυτό και τις λέμε γενικές προσωπικές. Στα α.ε. την ίδια δουλειά κάνει η δοτική, δηλαδή αυτή μας δείχνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το υποκείμενο του απαρεμφάτου. Επειδή όμως είμαστε λίγο περίεργοι και τα θέλουμε όλα στην εντέλεια κι επειδή είπαμε ότι το υποκείμενο του απαρέμφατου στην απρόσωπη σύνταξη μπαίνει σε αιτιατική, γι' αυτό θα πρέπει να μετατρέψουμε τη δοτική σε αιτιατική! Ας τα δούμε και με τη βοήθεια του παραδείγματος. Ἔδοξε σοι σῶσαι τὸν πατέρα. (= Είναι δυνατό σε σένα να σώσεις τον πατέρα) Η σύνταξη αναλυτικά: Ἔδοξέ σοι, σῶσαι τὸν πατέρα Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. δοτ. πρ. υπ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. αντ Δεν υπάρχει το υποκείμενο του απαρεμφάτου σε αιτιατική, γι' αυτό θα μετατρέψουμε τη δοτική σε αιτιατική: Ἔδοξέ σοι, σῶσαι τὸν πατέρα Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. δοτ. πρ. υπ. σε (αιτ.) Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ. αντ Για τη δοτική προσωπική δες εδώ

Το αντικείμενο του απαρεμφάτου

Το αντικείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται στην ίδια πτώση που βρίσκεται και το  αντικείμενο του ρήματος, από το οποίο προέρχεται το απαρέμφατο, δηλαδή αν το  ρήμα από το οποίο προέρχεται το αντικείμενο παίρνει απαρέμφατο σε γενική, τότε  και το απαρέμφατο θα παίρνει αντικείμενο σε γενική, κ.τ.λ. Παραδείγματα Ἀγησίλαος νέος ὢν ἔτυχε τῆς βασιλείας. (= Ο Αγησίλαος όντας ακόμη νέος ανέλαβε τη βασιλεία.) Στο προηγούμενο παράδειγμα διαπιστώνουμε ότι το ρήμα ἔτυχε (του ρ. τυγχάνω) παίρνει αντικείμενο σε γενική (τῆς βασιλείας). Συνεπώς και τα απαρέμφατα που θα προέρχονται από το ρήμα τυγχάνω θα παίρνουν αντικείμενο σε γενική. ἔμελλον οὗτοι τεύξεσθαι τοῦ λογισμοῦ Ανάλυση ρήματος: ρ. υπ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ. αντ. (γεν.) εἰ δὲ τοῖς λόγοις πείθοισθε τοῖς ἐμοῖς (= αν πεισθείτε από τα λόγια μου) Στο προηγούμενο παράδειγμα διαπιστώνουμε ότι το ρήμα πείθοισθε (του ρ. πείθομαι) παίρνει αντικείμενο σε δοτική (τοῖς λόγοις). Συνεπώς και τα απαρέμφατα που θα προέρχονται από το ρήμα κατέχω θα παίρνουν αντικείμενο σε δοτική. ἐβουλεύοντο οὗτοι πείθεσθαι τῷ ἄρχοντι Ανάλυση ρήματος: ρ. υπ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ. αντ. (δοτ.) Ἀμύντας ἐντὸς τριῶν μηνῶν κατέσχεν ἅπασαν Μακεδονίαν (= ο Αμύντας κατέλαβε μέσα σε τρεις μήνες όλη τη Μακεδονία) Στο προηγούμενο παράδειγμα διαπιστώνουμε ότι το ρήμα κατέσχεν (του ρ. κατέχω) παίρνει αντικείμενο σε αιτιατική (Μακεδονίαν). Συνεπώς και τα απαρέμφατα που θα προέρχονται από το ρήμα κατέχω θα παίρνουν αντικείμενο σε αιτιατική. ἠδυνήθημεν ἡμεῖς κατασχεῖν τὴν ἀρχήν Ανάλυση ρήματος: ρ. υπ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. απρμφ. αντ. (αιτ.) δίδωμί σοι ἐμαυτὸν δοῦλον καὶ σύμμαχον (δίνω σε σένα τον εαυτό μου ως δούλο και σύμμαχο) Στο προηγούμενο παράδειγμα διαπιστώνουμε ότι το ρήμα δίδωμι παίρνει δύο αντικείμενα, το ένα σε δοτική (σοι) και το άλλο σε αιτιατική (ἐμαυτὸν). Συνεπώς και τα απαρέμφατα που θα προέρχονται από το ρήμα δίδωμι θα παίρνουν αντικείμενο σε δοτική και αιτιατική. ἐλέγετο δοῦναι Κύρῳ χρήματα Ανάλυση ρήματος: απρ. ρ. υπ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. αντ. (δοτ.) αντ. (αιτ.)

Το κατηγορούμενο του απαρεμφάτου

Όταν το απαρέμφατο ανήκει σε μια από τις κατηγορίες των συνδετικών ρημάτων, τότε θα παίρνει κατηγορούμενο. Το κατηγορούμενο του απαρεμφάτου θα μπαίνει στην ίδια πτώση με το υποκείμενο του απαρεμφάτου· α) αν έχουμε ταυτοπροσωπία, τότε το κατηγορούμενο θα βρίσκεται κι αυτό σε ονομαστική, αφού και το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται σε ονομαστική· β) αν έχουμε ετεροπροσωπία, τότε το κατηγορούμενο θα βρίσκεται κι αυτό σε πτώση αιτιατική, αφού και το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται σε πτώση αιτιατική. υποκείμενο κατηγορούμενο Ταυτοπροσωπία ονομαστική ονομαστική Ετεροπροσωπία αιτιατική αιτιατική Παραδείγματα: α) Ταυτοπροσωπία Βυζάντιοι ξυνέβησαν εἶναι ὑπήκοοι Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: υπ. (ον.) απρμφ. κτγ. (ον.)                                      β) Ετεροπροσωπία Ἐγὼ οὐχ ἡγοῦμαι εἶναι τὴν ἀρετήν διδακτήν Ανάλυση ρήματος: υπ. ρ. αντ. Ανάλυση απρμφ.: απρμφ. υπ. (αιτ.) κτγ. (αιτ)                                      γ) Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου είναι ταυτόχρονα και αντικείμενο του  ρήματος σε πτώση γενική ή δοτική, τότε μπορεί να έχουμε δύο περιπτώσεις: 1) το υποκείμενο του απαρεμφάτου να παραλείπεται και το κατηγορούμενο του απαρεμφάτου να είναι σε αιτιατική, π.χ. Ἐρετριεῖς ἐδεήθησαν Ἀθηναίων σφίσι βοηθοὺς γενέσθαι (Ἀθηναίους) Ανάλυση ρήμ. υπ. ρ. α' αντ. β' αντ. Ανάλυση απρ: κτγ. απρμφ. υπ.           2) το κατηγορούμενο του απαρεμφάτου να είναι σε γενική ή δοτική, π.χ. Κύρου ἐδέοντο ὡς προθυμοτάτου γενέσθαι (οὗτοι) (Κῦρον) Ανάλυση ρήμ. αντ. ρ. υπ. Ανάλυση απρ: κτγ. (γεν.) απρμφ. υπ.

Ασκήσεις
Βασική άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία 1η * Βασική άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία 2η * 1η άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία 2η άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία 3η άσκηση για την ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία

Πηγή: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/aparemfato-sintaxi.htm