Αρχαία Α' Γυμνασίου: Ενότητα 11 - Η αγάπη του Αλεξάνδρου για το Βουκεφάλα

Ανάλυση 11ης ενότητας 

Το κείμενο αναφέρεται στο αγαπημένο άλογο του Μ. Αλεξάνδρου, το Βουκεφάλα.

Ο Αρριανός μάς δίνει διάφορες ονομασίες για την προέλευση του ονόματος του αλόγου. Βουκεφάλας σημαίνει κεφάλι βοδιού.

Οὔξιοι: Λαός της ανατολικής Σουσιανής στη μεθόριο της Περσίας. Κατοικούσαν στις πηγές του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαίτερα εύφορη. Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί πολεμιστές, και πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του Δαρείου, ώσπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτελείς.

Το κείμενο και η μετάφρασή του

Ἀλέξανδρος δὲ ἵνα ἡ μάχη συνέβη καὶ	Ο Αλέξανδρος, εκεί όπου έγινε η μάχη και
ἔνθεν ὁρμηθείς ἐπέρασεν τὸν ‘Υδάσπην ποταμὸν	στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό,
ἔκτισεν πόλεις.	έκτισε πόλεις.
Καὶ τὴν μὲν ὠνόμασε Νίκαιαν	Και στη μια πόλη έδωσε το όνομα Νίκαια
ἐπώνυμον τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν,	από τη νίκη του κατὰ των Ινδών,
τὴν δὲ  Βουκεφάλαν	και την άλλη την ονόμασε Βουκεφάλα
ἐς τὴν μνήμην τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα,	σε ανάμνηση του ίππου του Βουκεφάλα,
ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ	που πέθανε εκεί
γενόμενος καματηρὸς ὑπὸ καύματός τε καὶ ἡλικίας,	επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά,
πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε	αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά
καὶ συγκινδυνεύσας  Ἀλεξάνδρου,	και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο
ἀναβαινόμενός  τε πρὸς μόνου  Ἀλεξάνδρου,	και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος,
ὅτι ἀπηξίου τοὺς ἄλλους πάντας ἀμβάτας,	επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες,
καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος.	μεγαλόσωμος και γενναίος.
Σημεῖον δὲ οἱ  ἦν	Και είχε σημάδι του
κεφαλή βοός ἐγκεχαραγμένη,	ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του,
ἐφ’ ὅτω λέγουσιν ὅτι ἔφερεν καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο·	εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό·
οἱ δὲ λέγουσιν	άλλοι, λένε
ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς,	ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του,
μέλας ὤν αὐτὸς,	ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος,
εἰκασμένον μάλιστα ἐς κεφαλήν βοός.	το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού.
Οὗτος ὁ ἵππος ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρω,	Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος
ἐν τῇ χώρα Οὐξίων,	στη χώρα των Ουξίων,
καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν	και γι’ αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα
ἀποκτενεῖν πάντας Οὐξίους,	ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους,
εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον.	αν δεν του επιστρέψουν το άλογο.
Τοσήδε γὰρ σπουδή ἦν Ἀλεξάνδρω ἀμφ’ αὐτόν.	Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος γι’ αυτό το άλογο.

1η δραστηριότητα: Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης
2η δραστηριότητα: Προσπαθώ να αποδώσω στη ν.ε. το αρχαίο κείμενο

Επεξεργασία κειμένου

1 Ἀλέξανδρος δὲ, ἵνα ἡ μάχη συνέβη ἵνα = εκεί όπου 2 καὶ ἔνθεν ὁρμηθείς ἔνθεν = στο σημείο από το οποίο ὁρμηθείς = μτχ. παθ. αόρ. του ρ. ὁρμῶμαι = ξεκινώ και περνώ > ξεκίνησε και πέρασε 3 ἐπέρασεν τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν 4 ἔκτισεν πόλεις. 5 Καὶ τὴν μὲν ὠνόμασε Νίκαιαν τὴν μὲν = τη μια 6 ἐπώνυμον τῆς νίκης τῆς κάτ' Ἰνδῶν, ἐπώνυμον = έδωσε το όνομα 7 τὴν δὲ Βουκεφάλαν τὴν δὲ = την άλλη 8 ἐς τὴν μνήμην τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα, εἰς ή ἐς σε,  με αιτιατική δηλώνει διεύθυνση, κίνηση 9 ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὅς = ο οποίος αὐτοῦ = εκεί 10 γενόμενος καματηρὸς ὑπὸ καύματός τε καὶ ἡλικίας, γενόμενος = μτχ. αορ. του ρ. γίγνομαι, γενόμενο καματηρὸς = επειδή καταβλήθηκε ὑπὸ = από καύματος > το καῦμα = καύσωνας ἡλικίας > ἡλικία = γερατειά 11 πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε ξυγκαμών = μτχ. αορ. του ρ. ξυγκάμνω = υποφέρω μαζί > αφού είχε υποφέρει πρόσθεν = προηγουμένως 12 καὶ συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, συγκινδυνεύσας = μτχ. αορ. του ρ. συγκινδυνεύω > είχε περάσει κινδύνους μαζί... 13 ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου, ἀναβαινόμενος = μτχ. του ρ. ἀναβαίνω > τον οποίο ίππευε πρὸς μόνου = μόνο 14 ὅτι ἀπηξίου τοὺς ἄλλους πάντας ἀμβάτας, ὅτι = διότι ἀπηξίου = πρτ. του ρ. ἀπαξιῶ = απαξίωνε πάντας = όλους ἀμβάτης = αναβάτης 15 καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος. μεγέθει μέγας = μεγαλόσωμος τῷ θυμῷ γενναῖος = δυνατός 16 Σημεῖον δὲ οἱ ἦν σημεῖον = σημάδι οἱ = δοτ. εν. γ' προσώπου της προσωπικής αντ. = αυτός ἦν = πρτ. του ρ. εἰμί = ήταν > είχε 17 κεφαλή βοὸς ἐγκεχαραγμένη, βοός = γεν. εν. του ουσ. ὁ βοῦς = το βόδι ἐγκεχαραγμένη = μτχ. παθ. πρκ του ρ. ἐγχαράσσομαι = χαραγμένο 18 ἐφ' ὅτω λέγουσιν ὅτι ἔφερεν καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο· ἐφ’ ὅτω = εξαιτίας του οποίου 19 οἱ δὲ λέγουσιν       μέν - δέ = αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι Συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί, δηλώνοντας αντίθεση. μέν = όμως, αλλά, από τη μια, καθώς, ενώ Ο μέν μπορεί να ακολουθείται από τα ισοδύναμα του δὲ: ἀλλά,ἀτάρ ή αὐτάρ, αὖ, αὖθις, αὖτε ή ακόμη από τα: πρῶτον μέν - εἶτα, πρῶτον μέν - ἔπειτα, πρῶτον μέν - μετὰ τοῦτο Μερικές φορές χρησιμοποιείται μόνος του και τότε σημαίνει:βέβαια, μάλιστα ή τουλάχιστον δέ = αλλά, ενώ, από την άλλη 20 ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, ἐπὶ επάνω σε, κοντά, σε 21 μέλας ὤν αὐτὸς μέλας = μαύρος ὤν = μτχ. εν. του ρ. εἰμί = ενώ ήταν 22 εἰκασμένον μάλιστα ἐς κεφαλήν βοός. εἰκασμένον = μτχ. πρκ. του ρ. εἰκάζομαι = που έμοιαζε (πρβλ. εικασία, εικαστικός) 23 Οὗτος ὁ ἵππος ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρω, ἀφανὴς ἐγένετο = χάθηκε, τον έχασε 24 ἐν τῇ χώρα Οὐξίων, ἐν μέσα, επάνω, κοντά, μεταξύ, σε (π.χ. ἐν + τῷ = στο) 25 καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν προεκήρυξεν = αορ. του ρ. προκηρύσσω = διακηρύσσω δημόσια ἀνὰ τὴν χώραν = σ' όλη τη χώρα 26 ἀποκτενεῖν πάντας Οὐξίους, ἀποκτενεῖν = απρμφ. μέλλ. του ρ. ἀποκτείνω = φονεύω, σκοτώνω > ότι θα σκοτώσει 27 εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. εἰ = αν μὴ = δεν ἀπάξουσιν = αόρ. του ρ. ἀπάγω = επιστρέφω αὐτῷ = σ' αυτόν > του 28 Τοσήδε γὰρ σπουδή ἦν Ἀλεξάνδρω Τοσήδε = τόσο γὰρ = γιατί σπουδή = ενδιαφέρον ἦν = πρτ. του ρ. εἰμί = ήταν 29 ἀμφ' αὐτόν. ἀμφί = για

3η δραστηριότητα: άσκηση της μετάφρασης

Συντακτική ανάλυση κειμένου

Λεξιλογικά

Για τη λέξη πόλις

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
ὁ πολίτης ἡ πολιτεία [= (α.ε.) το πολίτευμα, ο τρόπος ζωής των πολιτών, (ν.ε.) το κράτος, η πόλη] ὁ πολιτευτής [= ο πολιτικός] πολιτικός τὰ πολιτικά τὸ πολίτευμα πολιτεύω [= είμαι πολίτης] πολιτεύομαι [= (α.ε.) είμαι ενεργός πολίτης, δρω ως πολίτης, (ν.ε.) θέτω υποψηφιότητα στις εκλογές] ὁ πολιτισμός	η πολιτική πολιτικάντης [= ο πολιτικός που  αναδεικνύεται με ευτελή μέσα, δημαγωγία, πελατειακές σχέσεις] πολιτειακός [= αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα] πολιτισμένος πολιτιστικός πολιτισμικός
ἡ ἀκρόπολις (-η) ἡ κωμόπολις (-η) πολιορκῶ ἡ πολιορκία ὁ πολιοῦχος [= ο προστάτης της πόλης] πολιτογραφῶ [= (α.ε.) εγγράφω κάποιον ως πολίτη, (ν.ε.) δίνω υπηκοότητα] ὁ πολιτοφύλαξ (-ακας) [= αυτός που φυλάει τους πολίτες] συμπολιτεύω (ν.ε. συμπολιτεύομαι) ἡ συμπολίτευσις (-η) ὁ συμπολίτης ἀντιπολιτεύομαι [= είμαι πολιτικός αντίπαλος]	πολιτικοποιώ πολιτικοποίηση πολιτικολογώ πολιτοφυλακή [= ένοπλο σώμα πολιτών για τη διατήρηση της τάξης] πολεοδόμος πολεοδομία αντιπολίτευση απολίτιστος απολιτικός

Ασκήσεις

Αντιστοίχισε τους ορισμούς με τη σωστή λέξη.  Αντιστοίχισε τις λέξεις δημιουργώντας ονοματικά σύνολα.  Συμπλήρωσε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη.  Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο pdf  Σχολικού βιβλίου 2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις λέξεις της στήλης Β΄ δημιουργώντας αποδεκτά ονοματικά σύνολα (2η άσκηση) 3. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται στο πλαίσιο (3η άσκηση)

Γραμματική

Τι είναι πρόταση;
Πρόταση είναι μια οργανωμένη ομάδα λέξεων που έχει ένα νόημα.
Τι σημαίνει οργανωμένη ομάδα λέξεων;
Είναι μια ομάδα από λέξεις που τοποθετούνται η μία δίπλα στην άλλη σύμφωνα με τους νόμους της κάθε γλώσσας. Τους νόμους αυτούς της γλώσσας τους μαθαίνουμε μαζί με την εκμάθηση της γλώσσας από τις πρώτες μέρες της ζωής μας. Σύμφωνα με αυτούς τους νόμους λέμε την πρόταση: "Σήμερα εγώ δε θέλω να διαβάσω." Την καθεμιά λέξη τη λέμε ή τη γράφουμε σε μια συγκεκριμένη θέση κι όχι όπως να 'ναι. Κανένας από όσους ξέρουν να μιλούν ελληνικά δε θα πει: "Θέλω δε διαβάσω να εγώ σήμερα." Η θέση κάθε λέξης, λοιπόν, ή η συμφωνία της με άλλες λέξεις, γίνεται με βάση τους νόμους της γλώσσας, που επαναλαμβάνουμε είναι διαφορετικοί για κάθε γλώσσα.
Οι κύριοι όροι της πρότασης ή τι χρειάζεται για να διατυπώσουμε μια κατανοητή πρόταση;
Για να διατυπώσουμε μια κατανοητή πρόταση χρειαζόμαστε δύο βασικά στοιχεία: α) Το υποκείμενο β) Το κατηγόρημα
Τι είναι το υποκείμενο;
Υποκείμενο είναι αυτό για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση, είναι αυτό που ενεργεί, που παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Τι είναι το κατηγόρημα;
Κατηγόρημα είναι το ρήμα της πρότασης και εκείνες οι λέξεις που συνοδεύουν το ρήμα. Το κατηγόρημα σε μια πρόταση μπορεί να είναι: α) Μονολεκτικό, να αποτελείται από ένα ρήμα μόνο, π.χ. λύω, λύετε... α) κατηγόρημα Υποκείμενο ρήμα Ὁ Σωκράτης εἶπε. β) Περιφραστικό, να αποτελείται από 1) ένα τύπο ενός μεταβατικού ρήματος + αντικείμενο 2) ένα τύπο ενός μεταβατικού ρήματος + αντικείμενο + αντικείμενο 2) ένα τύπο ενός συνδετικού ρήματος + το κατηγορούμενο του υποκειμένου 3) ένα τύπο ενός μεταβατικού ρήματος + αντικείμενο + κατηγορούμενο του αντικειμένου β1) κατηγόρημα Υποκείμενο μεταβατικό ρήμα αντικείμενο Ὁ Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν. β2) κατηγόρημα Υποκείμενο μεταβατικό ρήμα αντικείμενο αντικείμενο Ὁ Σωκράτης διδάσκει τῷ μαθητῇ τὴν ἀρετήν. β2) κατηγόρημα Υποκείμενο συνδετικό ρήμα κατηγορούμενο του υποκειμένου Ὁ Σωκράτης ἦν σοφός. β3) κατηγόρημα Υποκείμενο μεταβατικό ρήμα αντικείμενο κατηγορούμενο του αντικειμένου Ὁ Σωκράτης νομίζει τὴν ἀρετήν διδακτήν.
Ποιοι είναι τελικά οι κύριοι όροι της πρότασης;
Συμπερασματικά, οι κύριοι όροι της πρότασης είναι: Το υποκείμενο το ρήμα το κατηγορούμενο ή το αντικείμενο Κι εδώ έχουμε την εξής απορία:
Μια πρόταση αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους;
Φυσικά και όχι. Εκτός από τους κύριους όρους μπορεί να έχει και άλλες λέξεις, π.χ. Ἡ πόλις ἡμῶν ἐτίμα τότε τοὺς ἀγαθούς. Αν αναζητήσουμε τους κύριους όρους θα δούμε ότι είναι: ἐτίμα = ρήμα || ἡ πόλις, υποκείμενο || τοὺς ἀγαθούς = αντικείμενο. Μας μένουν άγνωστες δύο λέξεις: Ἡ πόλις ἡμῶν ἐτίμα τότε τοὺς ἀγαθούς. Οι λέξεις αυτές (ἡμῶν, τότε) ονομάζονται προσδιορισμοί.
Συμπέρασμα
Μια πρόταση μπορεί να αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους (υποκείμενο, ρήμα, κατηγορούμενο ή αντικείμενο) μπορεί όμως να έχει και προσδιορισμούς. Η πρόταση που αποτελείται μόνο από τους κύριους όρους ονομάζεται απλή. Η πρόταση που περιλαμβάνει και κάποιο προσδιορισμό ονομάζεται επαυξημένη.

Τι είναι το υποκείμενο;
Υποκείμενο είναι η λέξη (ή η φράση) για την οποία γίνεται λόγος στην πρόταση. Με άλλα λόγια υποκείμενο είναι η λέξη που δείχνει σε μια πρόταση ποιος ενεργεί ή ποιος δέχεται μια ενέργεια ή ποιος βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Σε ποια πτώση μπαίνει το υποκείμενο του ρήματος;
Το υποκείμενο του ρήματος στα αρχαία ελληνικά, όπως και στα νέα, μπαίνει πάντοτε σε πτώσηονομαστική, π.χ. Ὁ Φίλιππος γράφει (μτφρ. Ο Φίλιππος γράφει) Οἱ παῖδες γράφουσιν (μτφρ. Τα παιδιά γράφουν) ΠΡΟΣΟΧΗ: Πάντα να θυμάσαι ότι το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική.
Πώς βρίσκουμε το υποκείμενο σε μια πρόταση;
Καταρχάς σε μια πρόταση ή σε μια περίοδο θα πρέπει να βρούμε το ρήμα. Στη συνέχεια θα πρέπει να προσέξουμε το πρόσωπο του ρήματος. Αν το ρήμα είναι στο α' ή β' πρόσωπο του ενικού ή του πληθυντικού αριθμού, τότε το υποκείμενο είναι εύκολο να το βρούμε, γιατί θα είναι μία από τις προσωπικές αντωνυμίες: ἐγώ, ἐσύ, ἡμεῖς, ὑμεῖς, π.χ. ἐγώ γράφω ἐσύ γράφεις ἡμεῖς γράφομεν ὑμεῖς γράφετε Ας το δούμε και σε παραδείγματα: α) Σύ καρποὺς θύεις ἐν τῷ βωμῷ. (μτφρ. Εσύ προσφέρεις καρπούς στο βωμό.) Το ρήμα είναι το θύεις και βρίσκεται στο β' ενικό πρόσωπο, άρα το υποκείμενο είναι το σύ. β) Ἡμεῖς ἐσμὲν πολῖται τῆς Ἀθήνας. (μτφρ. Εμείς είμαστε πολίτες της Αθήνας.) Το ρήμα είναι το ἐσμέν (=είμαστε) και βρίσκεται στο α' πληθυντικό πρόσωπο, άρα το υποκείμενο είναι το ἡμεῖς. γ) Ὑμεῖς ταῦτα μὲν οὖν παραλείψετε. (μτφρ. Εσείς αυτά λοιπόν θα τα αφήσετε.) Το ρήμα είναι το παραλείψετε και βρίσκεται στο β' πληθυντικό πρόσωπο, άρα το υποκείμενο είναι το ὑμεῖς. Αν όμως το ρήμα βρίσκεται στο γ' ενικό ή στο γ' πληθυντικό πρόσωπο, τότε ρωτάμε ποιος, ποια, ποιο + ρήμα ή ποιοι, ποιες, ποια + ρήμα, π.χ. α) Ὁ Ἀγησίλαος ἐδίωκε εκείνους. (μτφρ. Ο Αγησίλαος κατεδίωκε εκείνους.) Το ρήμα είναι το ἐδίωκε και βρίσκεται στο γ' ενικό πρόσωπο. Ρωτάμε: ποιος ἐδίωκε; = Ὁ Ἀγησίλαος > υποκείμενο. β) Οἱ ἵπποι φέρουσιν τοὺς καρποὺς ἐκ τοῦ ἀγροῦ. (μτφρ. Τα άλογα φέρνουν τους καρπούς από τον αγρό.) Το ρήμα είναι το φέρουσιν και βρίσκεται στο γ' πληθυντικό πρόσωπο. Ρωτάμε: ποιοι φέρουσιν; = Οἱ ἵπποι > υποκείμενο. Ήρθε η ώρα για μια άσκηση   (Εύκολη είναι, μην αγχώνεσαι!)
Όλα τα ρήματα έχουν υποκείμενο;
Η απάντηση είναι ΝΑΙ. Όλα τα ρήματα έχουν υποκείμενο. Από τη στιγμή που λέμε ή που γράφουμε ένα ρήμα, τότε λέμε ταυτόχρονα και ένα υποκείμενο.
Το υποκείμενο του ρήματος μπορεί να παραλείπεται;
Το υποκείμενο του ρήματος μπορεί να παραλείπεται σε μερικές περιπτώσεις: α) Όταν το ρήμα της πρότασης βρίσκεται στο α' ή β' πρόσωπο, τότε το υποκείμενο μπορεί να παραλείπεται, αφού το καταλαβαίνουμε εύκολα από την κατάληξη του ρήματος, π.χ. Θαυμάζομεν τὸν γεωργόν. Το ρήμα είναι το θαυμάζομεν. Βρίσκεται στο α' πληθυντικό. Το υποκείμενο είναι το ἡμεῖς το οποίο όμως παραλείπεται, γιατί εννοείται. Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν. Το ρήμα είναι το πιστεύω. Βρίσκεται στο α' ενικό. Το υποκείμενο είναι το ἐγώ το οποίο όμως παραλείπεται, γιατί εννοείται. Το ίδιο συμβαίνει και στα ΝΕ. π.χ. Θέλω μια σοκολάτα. Το υποκείμενο εγώ παραλείπεται. β) Όταν το ρήμα της πρότασης είναι γ' προσώπου και το υποκείμενο είναι ομόρριζο με το ρήμα (σύστοιχο υποκείμενο). π.χ. Ἐσάλπιγξε. Το υποκείμενο ὁ σαλπιγκτής παραλείπεται γιατί εννοείται. Ἐκήρυξε. Το υποκείμενο ὁ κῆρυξ παραλείπεται γιατί εννοείται. Το ίδιο συμβαίνει και στα ΝΕ. π.χ. Δε χορεύεται πια. Εννοείται ο χορός. γ) Όταν υπάρχουν στην πρόταση τα ρήματα λέγουσιν, ή φασίν, τότε ως υποκείμενο εννοείται η λέξη ἄνθρωποι. τούτων δὲ ῥηθέντων ἐξ αἰθρίας ἀστραπάς τε καὶ βροντὰς λέγουσιν αἰσίους αὐτῷ φανῆναι·(μτφρ. Λένε πως όταν τα 'πε αυτά, μέσ' από καθαρό ουρανό φάνηκαν ―καλότυχο για κείνον σημάδι― αστραπές και βροντές) Το ρήμα είναι το λέγουσιν. Ως υποκείμενο εννοείται η λέξη ἄνθρωποι. φασίν τὰς πόλεις ὁμονοεῖν... (μτφρ. λένε ότι οι πόλεις είναι μονιασμένες...) Το ρήμα είναι το φασίν. Ως υποκείμενο εννοείται η λέξη ἄνθρωποι. καίτοι ἦσαν ἄνδρες ἀγαθοί, ὥσπερ φασίν... (μτφρ. αν και ήταν άνδρες γενναίοι, όπως λένε) Το ρήμα είναι το φασίν. Ως υποκείμενο εννοείται η λέξη ἄνθρωποι. δ) Όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, δηλαδή όταν έχουμε ένα κομμάτι του λόγου ή μια περίοδο με πολλές προτάσεις, και σε μια πρόταση είναι γνωστό το υποκείμενο, τότε στην επόμενη το υποκείμενο δεν αναφέρεται γιατί εννοείται. Ας το δούμε πρώτα στα ΝΕ: Ο Γιώργος σηκώθηκε, πλύθηκε και έφαγε. Έχουμε μια περίοδο με τρεις προτάσεις. Στην πρώτη πρόταση το υποκείμενο του ρήματος σηκώθηκε είναι ο Γιώργος. Στη δεύτερη και στην τρίτη πρόταση το υποκείμενο είναι πάλι ο Γιώργος· όμως παραλείπεται, γιατί εννοείται. (Άλλωστε αν το λέγαμε συνέχεια τότε ο λόγος θα ήταν έτσι: Ο Γιώργος σηκώθηκε, ο Γιώργος πλύθηκε και ο Γιώργος έφαγε.) Ἀρχίδαμος ἐστρατεύετο. Καρύας μὲν ἐξαιρεῖ κατὰ κράτος, καὶ ὅσους ζῶντας ἔλαβεν, ἀπέσφαξεν· (μτφρ. ο Αρχίδαμος κίνησε για εκστρατεία. Στην αρχή κατέλαβε μ' έφοδο τις Καρύες κι έσφαξε όσους έπιασε ζωντανούς·) Υποκείμενο του ρ. ἐστρατεύετο είναι ο Ἀρχίδαμος. Υποκείμενο των ρ. ἐξαιρεῖ, ἔλαβεν, ἀπέσφαξεν είναι ο Αρχίδαμος. Παραλείπεται, γιατί εννοείται εύκολα. ε) Όταν το ρήμα δηλώνει φυσικό φαινόμενο, ως υποκείμενο εννοούνται οι λέξεις θεός ή Ζεύς. Ἐν τοῖς ὄρεσι ὕει (μτφρ. Στα βουνά βρέχει)
Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται ως υποκείμενο;
Ως υποκείμενο χρησιμοποιούνται:
α) Ουσιαστικό, π.χ.
ΑΕ	Ὁ Φίλιππος γράφει
ΝΕ	Ὁ Φίλιππος γράφει
β) επίθετο, π.χ.
ΑΕ	Οἱ τελευταῖοι κατέβαινον
ΝΕ	Οι τελευταίοι κατέβαιναν
γ) αντωνυμία, π.χ.
ΑΕ	ἐγώ εἰμί καλός
ΝΕ	εγώ είμαι καλός
δ) αριθμητικό, με ή χωρίς το άρθρο, π.χ.
ΑΕ	οἱ τριάκοντα πονηροί ἦσαν
ΝΕ	οι τριάντα ήταν πονηροί
ε) μετοχή πάντοτε με άρθρο, π.χ.
ΑΕ	οἱ ἐργαζόμενοι ἀφίκοντο (=ήρθαν)
ΝΕ	οι εργαζόμενοι ήρθαν
στ) απαρέμφατο
ΑΕ	Τὸ λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν (μτφρ. το να μιλάς με λίγα λόγια είναι φιλοσοφία)
ΝΕ
στ) εμπρόθετος προσδιορισμός (με ή χωρίς άρθρο), π.χ.
ΑΕ	οἱ ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἔφυγον
ΝΕ	οι από πάνω μετακόμισαν
ζ) επίρρημα με ή χωρίς άρθρο, π.χ.
ΑΕ	οἱ πάλαι ἦσαν ἀνδρεῖοι
ΝΕ	Το αύριο είναι αβέβαιο
η) λέξη ή φράση με άρθρο (ουσιαστικοποιημένη), π.χ.
ΑΕ	Ὁ μὲν οὐχ ὑπεύθυνος ἦν
ΝΕ	Το γράφω είναι ρήμα
θ) ολόκληρη πρόταση, π.χ.
ΑΕ	Ὅσοι ἐδυνήθησαν ἐστρατοπευδεύοντο (μτφρ. όσοι μπόρεσαν στρατοπεύδευαν)
ΝΕ	Όποιος θέλει μπορεί

Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με το κατηγορούμενο στα αρχαία ελληνικά. Παράλληλα θα δίνονται παραδείγματα και στα Νέα Ελληνικά (ΝΕ) Τι είναι το κατηγορούμενο; Λέει ο κανόνας πως κατηγορούμενο είναι το όνομα το οποίο δίνει στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο μια ιδιότητα μέσω του συνδετικού ρήματος, π.χ. Σωκράτης ἐστί σοφός > Σωκράτης = υποκείμενο > ἐστί = συνδετικό ρήμα > σοφός = κατηγορούμενο Ας το δούμε λίγο διαφορετικά. Όταν λέμε ότι "Σωκράτης ἐστί σοφός " με τη λέξη σοφός, δίνουμε στο υποκείμενο (Σωκράτης) κάποια ιδιότητα (σοφία). Η λέξη που συνδέει το "Σωκράτης" (υποκείμενο) με το "σοφός" (κατηγορούμενο) είναι το ρήμα ἐστί, γι' αυτό άλλωστε λέγεται και συνδετικό ρήμα. Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και για τα νέα ελληνικά. Για να έχουμε κατηγορούμενο, πρέπει να έχουμε οπωσδήποτε συνδετικό ρήμα; ΝΑΙ. Το συνδετικό ρήμα είναι απαραίτητο για να έχουμε κατηγορούμενο. Στην ουσία το συνδετικό ρήμα είναι αυτό που συνδέει το υποκείμενο ή το αντικείμενο με ένα επίθετο (ή ένα άλλο μέρος του λόγου που χρησιμοποιείται ως επίθετο) και τους δίνει μια ιδιότητα. Σωκράτης ἐστί σοφός Τι γίνεται αν δεν έχουμε συνδετικό ρήμα; Θα μπορούσαμε να δούμε την πρόταση του προηγούμενου παραδείγματος έτσι: Ὁ σοφός Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν. Η λέξη σοφός είναι κατηγορούμενο; Προσπάθησε να βρεις μόνος σου την απάντηση.  Aπάντηση: Όχι, δεν είναι, γιατί δε συνδέεται με το υποκείμενο μέσω του                     συνδετικού ρήματος. Είναι επιθετικός προσδιορισμός.

Πώς βρίσκουμε το κατηγορούμενο;

Για να βρούμε το κατηγορούμενο πρέπει πρώτα: α) να έχουμε εντοπίσει το ρήμα β) το ρήμα να είναι συνδετικό γ) να έχουμε βρει το υποκείμενο (για το υποκείμενο μπορείς να διαβάσεις εδώ) δ) να κάνουμε την ερώτηση: τι ή τι λογής + ρήμα + υποκείμενο, π.χ. Ὁ Σωκράτης ἐστί σοφός α) εντοπίζουμε το ρήμα: το ρήμα είναι το ἐστί β) είναι το ρήμα συνδετικό; ναι γ) βρίσκουμε το υποκείμενο: ποιος ἐστί; > Ὁ Σωκράτης δ) ρωτάμε: τι λογής ἐστί (είναι) ο Σωκράτης; > σοφός > κατηγορούμενο ΠΡΟΣΟΧΗ. Είναι απαραίτητο να ακολουθούμε με θρησκευτική ευλάβεια την παραπάνω μέθοδο, αν θέλουμε να έχουμε σίγουρα αποτελέσματα. Τα πάντα είναι θέμα μεθόδου. Βεβαίως, δε βλάπτει και λίγο διάβασμα!!!!

Ποια ρήματα χρησιμοποιούνται ως συνδετικά;

Μήπως ήρθε η ώρα για  (παπαγαλία) Ναι, ναι... πρέπει να τα μάθεις... όλα... Ως συνδετικά χρησιμοποιούνται: α)  το ρήμα εἰμί και τα συνώνυμά του:  γίγνομαι,  καθίσταμαι (= γίνομαι),  ὑπάρχω,  τυγχάνω (= τυχαίνει να είμαι),  διατελώ (= είμαι συνεχώς),  ἔφυν (= γεννήθηκα),  πέφυκα (= είμαι από τη φύση μου),  ἀποβαίνω (= φαίνομαι),  ἐκβαίνω (= γίνομαι) β) τα προχειριστικά ρήματα (αυτά που σημαίνουν εκλογή): αἱροῦμαι (= εκλέγω, εκλέγομαι),  χειροτονῶ (= εκλέγω με ανάταση του χεριού),  χειροτονοῦμαι,  λαγχάνω (= τυχαίνω),  ἀποδείκνυμι (=διορίζω, καθιστώ),  ἀποδεικνύομαι γ) τα δοξαστικά ρήματα:  νομίζω,  ἡγοῦμαι (=νομίζω),  κρίνω,  ὑπολαμβάνω,  φαίνομαι,  δοκῶ δ) τα κλητικά ρήματα: καλῶ,  καλοῦμαι, λέγω, λέγομαι,  ὀνομάζω,  ὀνομάζομαι, προσαγορεύω (= ονομάζω),  προσαγορεύομαι Παραδείγματα Μετάφραση συνδετικό Οὐδεὶς ἐγένετο σοφός. Κανείς δεν έγινε σοφός γίγνομαι Οὗτος κατέστη εὐεργέτης Αυτός έγινε ευεργέτης καθίσταμαι Τὸ χωρίον ὑπῆρχεν ὀχυρόν Η τοποθεσία ήταν οχυρή ὑπάρχω Σὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτων Εσύ τυχαίνει να είσαι γνώστης αυτών τυγχάνω Ἀχίτων διατελεῖς Συνεχώς είσαι χωρίς χιτώνα διατελῶ Ἡμεῖς ἔφυμεν γυναῖκες Εμείς γεννηθήκαμε γυναίκες ἔφυν Οὗτοι πεφύκασιν ἀγαθοί Αυτοί είναι από τη φύση τους καλοί πέφυκα Οὐκ ἀπέβητε δίκαιοι Δε φανήκατε δίκαιοι ἀποβαίνω Σὺ ἐκβήσει σοφός. Συ θα γίνεις σοφός ἐκβαίνω Ἀλκιβιάδης  ᾐρέθη στρατηγός. Ο Αλκιβιάδης εκλέχτηκε στρατηγός αἰροῦμαι Μιλτιάδης  ἐχειροτονήθη στρατηγός. Ο Φίλιππος είναι ό,τι κι αν πει κανείς χειροτονοῦμα Ταῦτα νομίζεται ἆθλα Αυτά θεωρούνται βραβεία νομίζομαι Φίλιππός φαίνεται ἀξιόπιστος Ο Φίλιππος φαίνεται αξιόπιστος φαίνομαι Ἡ ἐπιβουλὴ ἐδόκει δήλη Η επιβουλή ήταν ολοφάνερη δοκῶ Ὁ δὲ τόπος Ἀρμενία ἐκαλεῖτο Η περιοχή ονομαζόταν Αρμενία καλοῦμαι Ὁ ἀνὴρ ὠνομάζετο σοφιστής Ο άντρας ονομαζόταν σοφιστής ὀνομάζομαι Ήρθε η ώρα για εξάσκηση. Να βρεις το υποκείμενο και κατηγορούμενο του υποκειμένου των προτάσεων Να εντοπίσεις το κατηγορούμενο του υποκειμένου στις παρακάτω προτάσεις Να εντοπίσετε το ρήμα, το υποκείμενο και το κατηγορούμενο του υποκειμένου (σχολικού βιβλίου, Α' 11, 1η) Τι χρησιμοποιείται ως κατηγορούμενο; Ως κατηγορούμενο χρησιμοποιείται όνομα - επίθετο ή ουσιαστικό - αλλά και κάθε λέξη ή και ολόκληρη πρόταση, όταν χρησιμοποιούνται ως ονόματα: Παραδείγματα Μετάφραση Μέρος του λόγου Ὁ Ἀριστείδης ἐστί δίκαιος Ο Αριστείδης είναι δίκαιος επίθετο Ἡ πόλις φρούριον κατέστη Η πόλη έγινε φρούριο ουσιαστικό Τὸ λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν Ο λακωνισμός είναι φιλοσοφία. απαρέμφατο Εἰμὶ τυράννῳ ἐοικώς Έίμαι όμοιος με τύραννο μετοχή Φίλιππος ἐγένετο τηλικοῦτος Ο Φίλιππος έγινε τόσο μεγάλος αντωνυμία Οἱ ἐθελονταὶ ἦσαν δισχίλιοι Οι εθελοντές ήσαν δύο χιλιάδες αριθμητικό Ἡ ἀγορὰ ἦν πλησίον Η αγορά ήταν κοντά επίρρημα Φίλιππός ἐστιν ὅ,τι ἄν εἴποι τις Ο Φίλιππος είναι ό,τι κι αν πει κανείς ολόκληρη πρόταση Κατηγορούμενο του υποκειμένου ή του αντικειμένου Το κατηγορούμενο μπορεί να αναφέρεται είτε στο υποκείμενο της πρότασης είτε στο αντικείμενο. Το ίδιο συμβαίνει και στα νέα ελληνικά. Ως τώρα τα κατηγορούμενα που είδαμε αναφέρονταν στο υποκείμενο του ρήματος, π.χ. Ὁ ἀνὴρ ὠνομάζετο σοφιστής ρήμα: ὠνομάζετο ποιος ὠνομάζετο; > ὁ ἀνήρ > υποκείμενο τι ὠνομάζετο ὁ ἀνήρ; > σοφιστής > κατηγορούμενο του υποκειμένου Υπάρχουν όμως και κατηγορούμενα που αναφέρονται στο  αντικείμενο του ρήματος. Με άλλα λόγια το συνδετικό ρήμα συνδέει το αντικείμενο της πρότασης με ένα όνομα, δίνοντας στο αντικείμενο μια ιδιότητα, π.χ. Οἱ Ἕλληνες ὠνόμαζον τὰς Ἀθήνας ἄστυ. (= Οι Έλληνες ονόμαζαν την Αθήνα πόλη) ρήμα: ὠνόμαζον ποιοι ὠνόμαζον; > οἱ Ἕλληνες > υποκείμενο ποιον ὠνόμαζον; > τὰς Ἀθήνας > αντικείμενο τι ὠνόμαζον τὰς Ἀθήνας; > ἄστυ > κατηγορούμενο του αντικειμένου Το ίδιο λέμε και στα ΝΕ: Ο Γιώργος εκλέχτηκε πρόεδρος. ρήμα: εκλέχτηκε ποιος εκλέχτηκε; > ο Γιώργος τι εκλέχτηκε ο Γιώργος; > πρόεδρος, κατηγορούμενο του υποκειμένου Οι μαθητές εξέλεξαν το Γιώργο  πρόεδρο. ρήμα: εξέλεξαν (ψήφισαν) ποιοι εξέλεξαν; > οι μαθητές > υποκείμενο ποιον εξέλεξαν οι μαθητές; > το Γιώργο > αντικείμενο τι εξέλεξαν οι μαθητές το Γιώργο; > πρόεδρο > κατηγορούμενο του αντικειμένου Σε ποια πτώση μπαίνει το κατηγορούμενο; Όταν το κατηγορούμενο αναφέρεται στο υποκείμενο, τότε μπαίνει σε πτώση ονομαστική, όπως και το υποκείμενο. Το κατηγορούμενο του υποκειμένου σε ονομαστική Οἱ ποταμοί εἰσι μεγάλοι Και το υποκείμενο και το κατηγορούμενο του υποκειμένου βρίσκονται σε πτώση ονομαστική. Όταν το κατηγορούμενο αναφέρεται στο αντικείμενο, τότε μπαίνει σε πτώση αιτιατική, όπως και το αντικείμενο. Το κατηγορούμενο του αντικειμένου σε αιτιατική Οὗτοι καλοῦσιν αὐτοὺς νομοθέτας. Και το αντικείμενο (αὐτούς) και το κατηγορούμενο του αντικειμένου (νομοθέτας) βρίσκονται σε πτώση αιτιατική. Ασκήσεις Να συμπληρώσετε το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις (σχολικού βιβλίου, Α' 11, 2η) Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα κατηγορούμενα(σχολικού βιβλίου, Α' 11, 4η)

Επιρρηματικό κατηγορούμενο

Ως τώρα είδαμε τα συνδετικά ρήματα τα οποία παίρνουν κατηγορούμενο. Πολλές φορές όμως, όταν το ρήμα σημαίνει κίνηση ή σκόπιμη ενέργεια, τότε μπορεί επίσης να πάρει κατηγορούμενο, να δίνει δηλαδή στο υποκείμενο μια ιδιότητα. Ως συνήθως η ιδιότητα αυτή εκφράζει χρόνο, τρόπο, τάξη, τόπο, σκοπό. Επειδή οι ιδιότητες αυτές δηλώνουν επιρρηματική σημασία, γι' αυτό το κατηγορούμενο λέγεταιεπιρρηματικό. Ήταν πολύ μπερδεμένα όλα αυτά; Ας τα δούμε με παραδείγματα: Ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖος (= Ο αγγελιοφόρος έφτασε μετά από τρεις ημέρες) ρήμα: ἀφίκετο ποιος ἀφίκετο; > ὁ ἄγγελος > υποκείμενο τι ἀφίκετο ὁ ἄγγελος; > τριταῖος > επιρρηματικό κατηγορούμενο Παρατηρούμε ότι το κατηγορούμενο τριταῖος ισοδυναμεί με επίρρημα και εκφράζει χρόνο. Συμπέρασμα: το τριταῖος είναι επιρρηματικό κατηγορούμενο. Ἑγὼ ἐώρακά σε ἄσμενος (= Εγώ σε είδα με ευχαρίστηση) ρήμα: ἐώρακα ποιος ἐώρακα; > ἐγώ > υποκείμενο ποιον ἐώρακα; > σέ > αντικείμενο πώς ἐώρακα σέ; > ἄσμενος > επιρρηματικό κατηγορούμενο Παρατηρούμε ότι το κατηγορούμενο ἄσμενος ισοδυναμεί με επίρρημα και εκφράζει τρόπο. Συμπέρασμα: το ἄσμενος είναι επιρρηματικό κατηγορούμενο. Οἱ στρατηγοὶ ἐξῆλθον πρῶτοι. (= Οι στρατηγοί βγήκαν πρώτοι) ρήμα: ἐξῆλθον ποιοι ἐξῆλθον; > οἱ στρατηγοί > υποκείμενο τι ἐξῆλθον οι στρατηγοί; > πρῶτοι > επιρρηματικό κατηγορούμενο Παρατηρούμε ότι το κατηγορούμενο πρῶτοι ισοδυναμεί με επίρρημα και εκφράζει τάξη. Συμπέρασμα: το πρῶτοι είναι επιρρηματικό κατηγορούμενο. Οἱ στρατιῶται ἐσκήνουν ὑπαίθριοι (= Οι στρατιώτες κατασκήνωναν στο ύπαιθρο) ρήμα: ἐσκήνουν ποιοι ἐσκήνουν; > οἱ στρατιῶται > υποκείμενο τι ἐσκήνουν οἱ στρατιῶται; > ὑπαίθριοι > επιρρηματικό κατηγορούμενο Παρατηρούμε ότι το κατηγορούμενο ὑπαίθριοι ισοδυναμεί με επίρρημα και εκφράζει τόπο. Συμπέρασμα: το ὑπαίθριοι είναι επιρρηματικό κατηγορούμενο. Οἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί. (= Τα πλοία έπλευσαν, για να βοηθήσουν) ρήμα: ἔπλευσαν ποιοι ἔπλευσαν; > οἱ νῆες > υποκείμενο τι ἔπλευσαν οἱ νῆες; > βοηθοί > επιρρηματικό κατηγορούμενο Παρατηρούμε ότι το κατηγορούμενο βοηθοί ισοδυναμεί με επίρρημα και εκφράζει σκοπό. Συμπέρασμα: το βοηθοί είναι επιρρηματικό κατηγορούμενο. Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο; Ως επιρρηματικό κατηγορούμενο χρησιμοποιούνται οι παρακάτω λέξεις: α) τρόπου: ἀθρόος (μαζικά), ἑκών / ἑκούσιος (με τη θέλησή του), ἄκων / ἀκούσιος (χωρίς τη θέλησή του),ἄσμενος (με ευχαρίστηση), ἥσυχος, ὅρκιος (με όρκο) ἐναντίος / ἀντίος (μετωπικά), ὑπόσπονδος (με συμφωνία)αὐτοκράτωρ (με απόλυτη εξουσία), αὐθαίρετος (με δική του πρωτοβουλία), αὐτόματος (μόνος του), αὐτόνομος,μόνος, ταχύς, ἀργός, ἥσυχος, πυκνός, αὔτανδρος β) τόπου: ὑπαίθριος (στο ύπαιθρο) πελάγιος, ἀντίος / ἐναντίος (απέναντι, εναντίον), μετέωρος (στον αέρα),ἐφέστιος (πάνω στην εστία), ὅμορος (κοντά στα σύνορα), ὑπερπόντιος (πάνω από το πέλαγος), θυραῖος (κοντά στην πόρτα), θαλάσσιος (στη θάλασσα) γ) χρόνου: ὄρθιος (τα ξημερώματα), σκοταῖος (ενώ είναι σκοτάδι), ἡμερήσιος (για μια μέρα), ἐνιαύσιος (κάθε χρόνο), ὄψιος (αργά) ἑσπέριος (το απόγευμα), νέος, γέρων, γηραιός, παλαιός, παλαίτατος (πολύ παλιός) δ) σκοπού: βοηθός, διδάσκαλος, φύλαξ, δικαστής, ἡγεμών, ἄρχων, στρατηγός, σύμβουλος, εἰρηνοποιός,πρεσβευτής, τιμωρός, ἐπίκουρος (βοηθός) ε) τάξης: πρῶτος, πρότερος, δεύτερος, τρίτος, τριταῖος, τελευταῖος, ὕστερος (μετά από κάποιον), ὕστατος(τελευταίος) Προληπτικό κατηγορούμενο Έχουμε τονίσει ως τώρα ότι το κατηγορούμενο δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο. Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις εκείνες που το υποκείμενο δεν έχει πάρει ακόμη την ιδιότητα, αλλά πρόκειται να την αποκτήσει σε λίγο; Τι εννοούμε; Ας δούμε δύο παραδείγματα στα ΝΕ: Ο Γιώργος είναι γιατρός. Στο προηγούμενο παράδειγμα η λέξη γιατρός είναι κατηγορούμενο του υποκειμένου και δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο, την ιδιότητα του γιατρού. Ο Γιώργος σπουδάζει γιατρός. Σ' αυτό το παράδειγμα ο Γιώργος δεν έχει ακόμη την ιδιότητα του γιατρού, αφού ακόμη σπουδάζει. Συνεπώς, η λέξη γιατρός μπορούμε να πούμε ότι είναι κατηγορούμενο; Η απάντηση λογικά είναι όχι. Όμως βρήκαμε γι' αυτήν την περίπτωση μια μέση λύση. Βαφτίσαμε τη λέξη γιατρός προληπτικό κατηγορούμενο!!! Τι είναι λοιπόν το προληπτικό κατηγορούμενο; Προληπτικό κατηγορούμενο είναι το κατηγορούμενο που αποδίδει στο υποκείμενο από πριν μια ιδιότητα που δεν την έχει αποκτήσει ακόμη, αλλά πρόκειται να την αποκτήσει. Παραδείγματα στα αρχαία ελληνικά: Παραδείγματα Μετάφραση Καὶ ᾔρετο τὸ ὕψος τοῦ τείχους μέγα Το ύψος του τείχους ανέβαινε, ώστε να γίνει μεγάλο. Εἷς τις ὑπὸ τοῦ δήμου ἐτράφη μέγας Ένας μόνο από το λαό ανατράφηκε, ώστε έγινε μεγάλος. Φίλιππος ηὔξηται μέγας ἐκ μικροῦ Ο Φίλιππος αυξήθηκε, ώστε έγινε μεγάλος από μικρός. Ὁ Ἀσωπός ποταμὸς ἐρρύη μέγας Ο Ασωπός ποταμός πλημμύρισε, ώστε έγινε μεγάλος. Σὲ Θῆβαι οὐκ ἐπαίδευσαν  κακόν. Εσένα η Θήβα δεν σε εκπαίδευσε, ώστε να γίνεις κακός. Όπως διαπιστώνουμε από τη μετάφραση το προληπτικό κατηγορούμενο μεταφράζεται με συμπερασματική πρόταση, δηλαδή με πρόταση που αρχίζει με το ώστε και δηλώνει συμπέρασμα. Μερικά από τα ρήματα που παίρνουν συνήθως προληπτικό κατηγορούμενο είναι τα εξής: αἴρομαι (υψώνομαι), αὔξομαι / αὐξάνομαι, τρέφω / τρέφομαι, μεγαλύνομαι (μεγαλώνω), μηκύνω (αυξάνω σε μήκος), πνέω (φυσώ), ῥέω, παρασκευάζω / παρασκευάζομαι, παρέχω, τείνω, διδάσκω / διδάσκομαι κ.τ.λ. Ασκήσεις Άσκηση για το είδος του κατηγορουμένου

Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με το αντικείμενο στα αρχαία ελληνικά. Παράλληλα θα δίνονται παραδείγματα και στα Νέα Ελληνικά (ΝΕ)

Τι είναι το αντικείμενο;

Αντικείμενο είναι ο όρος της πρότασης που δηλώνει το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα στο οποίο μεταβαίνει (πηγαίνει) ή στο οποίο αναφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου.  Ας εξηγήσουμε λίγο αυτά τα πολύπλοκα με δύο παραδείγματα στα ΝΕ και μετά στα ΑΕ Ο Ηρακλής σκοτώνει  το λιοντάρι υποκείμενο ρήμα αντικείμενο Όπως φαίνεται στο παράδειγμα το υποκείμενο (Ο Ηρακλής) κάνει μια ενέργεια (σκοτώνει). Η ενέργεια αυτή μεταβαίνει (πηγαίνει) στη λέξη λιοντάρι (στο αντικείμενο). (Τώρα ο Ηρακλής πατάει το σκοτωμένο λιοντάρι) Ο Νίκος δέρνει τον Πέτρο υποκείμενο ρήμα αντικείμενο (Εδώ ο Πέτρος κλαίει) Όπως φαίνεται στο παράδειγμα το υποκείμενο (Ο Νίκος) κάνει μια ενέργεια (δέρνει). Η ενέργεια αυτή μεταβαίνει (πηγαίνει) στη λέξη τον Πέτρο (στο αντικείμενο) Ὁ Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν. υποκείμενο ρήμα αντικείμενο Όπως φαίνεται στο παράδειγμα το υποκείμενο (Ὁ Σωκράτης) κάνει μια ενέργεια (διδάσκει). Η ενέργεια αυτή μεταβαίνει (πηγαίνει) στη λέξη τὴν ἀρετήν (στο αντικείμενο) Ας το σκεφτούμε και διαφορετικά, λίγο πιο κουτσομπολίστικα!!! Έστω ότι έρχεται κάποιος και μας λέει: "Ο Νίκος δέρνει". Είναι φανερό ότι δεν καταλαβαίνουμε και πολλά πράγματα. Καταλάβαμε ότι ο Νίκος, δηλαδή το υποκείμενο κάνει μια ενέργεια δέρνει, (άρα το ρήμα είναι ενεργητικό) αλλά δεν ξέρουμε ποιον, γι' αυτό θα ρωτήσουμε: ποιον δέρνει ο Νίκος; δηλαδή θέλουμε να μάθουμε το αντικείμενο! Η απάντηση που θα πάρουμε είναι: "Ο Νίκος δέρνει τον Πέτρο". Τώρα τα μάθαμε όλα. Ξέρουμε και το υποκείμενο και το αντικείμενο! Όπως βλέπεις το συντακτικό είναι οι ερωτήσεις που θα έκανε ένας περίεργος, ένας κουτσομπόλης. Ελπίζω τώρα να έγινε περισσότερο κατανοητό! Συμπέρασμα: Για να μάθεις συντακτικό, μάθε να ρωτάς! Σε ποια πτώση μπαίνει το αντικείμενο; Το αντικείμενο στα αρχαία ελληνικά μπαίνει στις πλάγιες πτώσεις, δηλ. γενική, δοτική και αιτιατική.  Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιμελοῦντο τῆς πόλεως. > γενική (μτφρ. Οι Αθηναίοι φρόντιζαν την πόλη.) Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπείθοντο τοῖς νόμοις > δοτική (μτφρ. Οι Αθηναίοι υπάκουαν στους νόμους) Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπολέμησαν τοὺς Πέρσας > αιτιατική (μτφρ. Οι Αθηναίοι πολέμησαν τους Πέρσες) ΠΡΟΣΟΧΗ: Πάντα να θυμάσαι ότι το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική το αντικείμενο βρίσκεται στις πλάγιες πτώσεις, τη γενική, τη δοτική και την αιτιατική. Στα ΝΕ το αντικείμενο μπαίνει στη γενική και την αιτιατική. (Δεν υπάρχει δοτική) π.χ. Ο Γιώργος μοιάζει του πατέρα > αντικείμενο σε γενική Ο Γιώργος αγαπάει την Ελένη > αντικείμενο σε αιτιατική Όλα τα ρήματα έχουν αντικείμενο; Η απάντηση είναι ΟΧΙ. Αντικείμενο έχουν τα ρήματα που δηλώνουν ενέργεια και αυτή η ενέργεια φεύγει από το υποκείμενο και πηγαίνει κάπου αλλού. Τα ρήματα αυτά λέγονται ενεργητικά μεταβατικά. Ενεργητικά λέγονται τα ρήματα που σημαίνουν ότι το υποκείμενό τους κάτι κάνει, ενεργεί Ενεργητικά μεταβατικά λέγονται τα ρήματα που σημαίνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει (πηγαίνει) σε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, διαφορετικό από το υποκείμενο. α) Οἱ πολέμιοι ἐδῄουν τὴν χώραν. (μτφρ.: Οι εχθροί λεηλατούσαν τη χώρα.) Το ρήμα ἐδῄουν δηλώνει το υποκείμενο (οἱ πολέμιοι) ενεργεί και η ενέργεια πηγαίνει στο αντικείμενο (χώραν), άρα είναι ενεργητικό μεταβατικό. Εδώ θα πρέπει να θυμίσουμε ότι υπάρχουν και ρήματα που ενεργούν, η ενέργειά τους όμως δεν πηγαίνει σε κάποιον άλλο, παρά επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο, π.χ. το ρήμα χτενίζομαι δηλώνει ενέργεια, μόνο που η ενέργεια δεν πάει σε κάποιον άλλον, δηλ. στο αντικείμενο, αλλά επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο. Τα ρήματα αυτά λέγονται μέσα. β) Οὕτως οἱ Κερκυραῖοι ἐτάξαντο (μτφρ.: Μ' αυτόν τον τρόπο παρατάχτηκαν οι Κερκυραίοι) Το ρήμα ἐτάξαντο δηλώνει ότι το υποκείμενο ενεργεί, μόνο που η ενέργεια δεν πηγαίνει σε κάποιον άλλο, απλώς επιστρέφει στο υποκείμενο. Το ρήμα δεν είναι ενεργητικό μεταβατικό. Είναι μέσο Μια άλλη κατηγορία ρημάτων είναι εκείνα που δηλώνουν βέβαια ενέργεια, μόνο που την ενέργεια αυτή δεν την κάνει το υποκείμενο αλλά κάποιος άλλος. Μάλιστα, την ενέργεια τη δέχεται το υποκείμενο. Με άλλα λόγια το υποκείμενο πάσχει. Γι' αυτό το λόγο λέγονταιπαθητικά. γ) Οὗτοι ἐπαιδεύθησαν ὑπὸ τῶν πατέρων. (μτφρ.: Αυτοί μορφώθηκαν από τους πατέρες) Το ρήμα ἐπαιδεύθησαν  δηλώνει ενέργεια, μόνο που την ενέργεια δεν την κάνει το υποκείμενο (οὗτοι). Το υποκείμενο δέχεται την ενέργεια που την κάνουν οἱ πατέρες. Το ρήμα δεν είναι ενεργητικό μεταβατικό. Είναι παθητικό. Τελευταία κατηγορία ρημάτων είναι αυτά που το υποκείμενό τους ούτε ενεργεί ούτε πάσχει· απλώς βρίσκεται σε μία κατάσταση. Τα ρήματα αυτά λέγονται ουδέτερα. δ) Οὗτοι ἠδέως ἐκοιμήθησαν. (μτφρ.: Αυτοί κοιμήθηκαν ευχάριστα) Το ρήμα ἐκοιμήθησαν δε δηλώνει καμιά ενέργεια. Το υποκείμενο (οὗτοι) δεν ενεργεί ούτε δέχεται κάποια ενέργεια· απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση. Το ρήμα είναιουδέτερο. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Αντικείμενο παίρνουν τα ενεργητικά μεταβατικά ρήματα. Πώς βρίσκουμε το αντικείμενο σε μια πρόταση; Καταρχάς σε μια πρόταση θα πρέπει να βρούμε το ρήμα. Στη συνέχεια θα πρέπει να βρούμε το υποκείμενο, προσέχοντας το πρόσωπο του ρήματος. Αν το ρήμα είναι στο α' ή β' πρόσωπο του ενικού ή του πληθυντικού αριθμού, τότε το υποκείμενο είναι εύκολο να το βρούμε, γιατί θα είναι μία από τις προσωπικές αντωνυμίες: ἐγώ, ἐσύ, ἡμεῖς, ὑμεῖς. Αν όμως το ρήμα βρίσκεται στο γ' ενικό ή στο γ' πληθυντικό πρόσωπο, τότε ρωτάμε ποιος, ποια, ποιο + ρήμα ή ποιοι, ποιες, ποια + ρήμα. Ελέγχουμε αν το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό. Αν είναι ενεργητικό μεταβατικό, τότε θα ρωτήσουμε για το αντικείμενο με τις ερωτήσεις: τι + ρήμα + υποκείμενο ή ποιον + ρήμα + υποκείμενο ή σε ποιον + ρήμα + υποκείμενο π.χ. α) Ὁ Ἀγησίλαος ἐδίωκε ἐκείνους. (μτφρ. Ο Αγησίλαος κατεδίωκε εκείνους.) Το ρήμα είναι το ἐδίωκε και βρίσκεται στο γ' ενικό πρόσωπο. Ρωτάμε: ποιος ἐδίωκε; = Ὁ Ἀγησίλαος > υποκείμενο. Το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό. Ρωτάμε: ποιον (ή τι) ἐδίωκε ὁ Ἀγησίλαος; = ἐκείνους > αντικείμενο. β) Οἱ ἵπποι φέρουσιν τοὺς καρποὺς ἐκ τοῦ ἀγροῦ. (μτφρ. Τα άλογα φέρνουν τους καρπούς από τον αγρό.) Το ρήμα είναι το φέρουσιν και βρίσκεται στο γ' πληθυντικό πρόσωπο. Ρωτάμε: ποιοι φέρουσιν; = Οἱ ἵπποι > υποκείμενο. Το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό. Ρωτάμε: τι φέρουσιν οἱ ἵπποι = τοὺς καρπούς > αντικείμενο. γ) Οἱ παῖδες φέρουσιν πέπλον τῇ Ἀθηνᾷ. (μτφρ. Τα παιδιά φέρνουν τον πέπλο στην Αθηνά.) Το ρήμα είναι το φέρουσιν και βρίσκεται στο γ' πληθυντικό πρόσωπο. Το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό. Ρωτάμε: ποιοι φέρουσιν ; = Οἱ παῖδες > υποκείμενο. Ρωτάμε: τι φέρουσιν οἱ παῖδες = πέπλον > αντικείμενο. Ρωτάμε: σε ποιον (ή ποιον) φέρουσιν οἱ παῖδες = τῇ Ἀθηνᾷ > αντικείμενο. ΠΡΟΣΟΧΗ. Είναι απαραίτητο να ακολουθούμε με θρησκευτική ευλάβεια την παραπάνω μέθοδο, αν θέλουμε να έχουμε σίγουρα αποτελέσματα. Τα πάντα είναι θέμα μεθόδου. Βεβαίως, δε βλάπτει και λίγο διάβασμα!!!!  Ήρθε η ώρα για μια άσκηση   (Εύκολη είναι, μην αγχώνεσαι!) Μονόπτωτα και δίπτωτα ενεργητικά μεταβατικά ρήματα Στα παραδείγματα που είδαμε υπάρχουν ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε μια πτώση, π.χ. φέρουσιν τοὺςκαρποὺς (αιτιατική), και ρήματα που παίρνουν δύο αντικείμενα σε δύο διαφορετικές πτώσεις, φέρουσιν πέπλον(αιτιατική) τῇ Ἀθηνᾷ (δοτική) Τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε μια μόνο πτώση λέγονται μονόπτωτα (μόνο μία πτώση), ενώ τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε δύο διαφορετικές πτώσεις λέγονται δίπτωτα (δύο πτώσεις) Αν είναι έτσι, τότε θα έχουμε τους εξής συνδυασμούς Μονόπτωτα:αντικείμενο σε: γενική δοτική αιτιατική Δίπτωτα:  αντικείμενο σε: γενική και δοτική αιτιατική και γενική αιτιατική και δοτική αιτιατική και αιτιατική Πριν να μελετήσουμε αναλυτικά όλες τις περιπτώσεις, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε μερικά ζητήματα. Ας δούμε κάποια παραδείγματα: α) Οἱ ἵπποι φέρουσιν τὸν σῖτον καὶ τοὺς καρποὺς ἐκ τοῦ ἀγροῦ. (μτφρ. Τα άλογα φέρνουν το σιτάρι και  τους καρπούς από τον αγρό.) Στο παραπάνω παράδειγμα έχουμε δύο αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται και τα δύο σε πτώση αιτιατική. Το ερώτημα που μπαίνει είναι: Τι είδους είναι το ρήμα φέρουσιν; μονόπτωτο ή δίπτωτο. Την απάντηση θα τη βρούμε αν θυμηθούμε τι είπαμε για τα μονόπτωτα. Μονόπτωτα είναι τα ρήματα παίρνουν αντικείμενο σε μία μόνο πτώση. Δε μας ενδιαφέρει αν τα αντικείμενα είναι ένα ή πολλά. Μας ενδιαφέρει να βρίσκονται στην ίδια πτώση. Άρα, το ρήμα φέρουσιν είναι μονόπτωτο, γιατί α) παίρνει αντικείμενα σε μία μόνο πτώση, (στην αιτιατική στο παράδειγμα) και β) τα αντικείμενα είναι παρόμοια μεταξύ τους. β) Σωκράτης εδίδασκε τοὺς παῖδας τὴν ἀρετήν. (μτφρ. Ο Σωκράτης δίδασκε στα παιδιά την αρετή.) Στο παραπάνω παράδειγμα έχουμε δύο αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται και τα δύο σε πτώση αιτιατική. Το ερώτημα που μπαίνει είναι: Τι είδους είναι το ρήμα ἐδίδασκε; μονόπτωτο ή δίπτωτο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αν σκεφτούμε βιαστικά θα πούμε ότι το ρήμα είναι μονόπτωτο, γιατί παίρνει δύο αντικείμενα σε πτώση αιτιατική. Εδώ είναι και το λάθος. Γιατί θα πρέπει να σκεφτούμε αν είναι και παρόμοια μεταξύ τους, ή για να το πούμε αλλιώς τι φανερώνουν τα δύο αντικείμενα. Αν το προσέξουμε καλύτερα διαπιστώνουμε ότι: α) το αντικείμενο τοὺς παῖδας φανερώνει πρόσωπο, ενώ β) το αντικείμενο τὴν ἀρετήν φανερώνει πράγμα. Άρα δεν είναι παρόμοια μεταξύ τους. Άρα το ρήμα εδίδασκεδεν είναι μονόπτωτο αλλά δίπτωτο!!!  Ελπίζω να καταλαβαίνεις ... Αφού καταλαβαίνεις, κάνε την άσκηση. Ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνεις πάλι να την κάνεις, γιατί θα σε βοηθήσει. Δεν έπαθε τίποτα κανείς από τις ασκήσεις. Άιντε μην καθυστερείς... πάτα εδώ. Είναι μια άσκηση για δύο αντικείμενα και την πτώση τους!

Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται ως αντικείμενο;

Ως αντικείμενο χρησιμοποιούνται: α) Ουσιαστικό, π.χ. ΑΕ Ὁρῶ τὸν ἄνδρα. ΝΕ Βλέπω τον άνδρα. β) επίθετο, π.χ. ΑΕ Μίσει τοὺς δειλούς.  ΝΕ Να μισείς τους δειλούς. γ) αντωνυμία, π.χ. ΑΕ Ταῦτα ἐποίουν. ΝΕ Αυτά έκαναν. δ) αριθμητικό, π.χ. ΑΕ Κῦρος ἔτρεψεν εἰς φυγὴν τοὺς ἐξακισχιλίους. ΝΕ Ο Κύρος έτρεψε σε φυγή τους 6.000 ε) μετοχή, π.χ.  ΑΕ Οἱ Ἑλληνες οὐκ ἐγίγνωσκον το ποιούμενον. ΝΕ Οι Έλληνες δεν ήξεραν αυτό που γινόταν. στ) απαρέμφατο, π.χ. ΑΕ Οὐκ ἐδύναντο ἐλθεῖν ΝΕ ζ) λέξη ή φράση με άρθρο (ουσιαστικοποιημένη), π.χ. ΑΕ Οἱ Ἕλληνες οὐχ ἐώρων τοὺς ἐκεῖθεν τοῦ ποταμοῦ. ΝΕ Οι Έλληνες δεν έβλεπαν τους πέρα από τον ποταμό. η) ολόκληρη πρόταση, π.χ. ΑΕ Οὗτοι ἔλεγον ὅτι πρὸς ἐσπέρας ἥξοι τὸ στράτευμα. ΝΕ Αυτοί έλεγαν ότι κατά το βράδυ θα έρθει ο στρατός. Ασκήσεις  Μια εύκολη άσκηση για το αντικείμενο Ασκήσεις του σχολικού βιβλίου Να εντοπίσετε το ρήμα, το υποκείμενο και το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις (1η) Να συμπληρώσετε το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις (2η) Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο (3η) Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα κατηγορούμενα (4η) Να βρείτε τα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις (5η)  Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να βρείτε τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων (6η) Να βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενά τους στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να τα μεταφέρετε στον αντίστοιχο τύπο του άλλου αριθμού (7η) Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού (8η)

Παράλληλα κείμενα

Προσδραμὼν τῷ ἵππῳ καὶ παραλαβὼν τὴν ἡνίαν, ἐπέστρεψε πρὸς τὸν ἥλιον, ὡς ἔοικεν ἐννοήσας ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράττοιτο. [...] ὡς δ´ ἑώρα τὸν ἵππον ἀφεικότα τὴν ἀπειλήν, ὀργῶντα δὲ πρὸς τὸν δρόμον, ἀφεὶς ἐδίωκεν, ἤδη φωνῇ θρασυτέρᾳ καὶ ποδὸς κρούσει χρώμενος. τῶν δὲ περὶ τὸν Φίλιππον ἦν ἀγωνία καὶ σιγὴ τὸ πρῶτον· ὡς δὲ κάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς σοβαρὸς καὶ γεγηθώς, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁ δὲ πατὴρ καὶ δακρῦσαί τι λέγεται πρὸς τὴν χαράν, καὶ καταβάντος αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν φιλήσας "ὦ παῖ" φάναι, "ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην· Μακεδονία γάρ σ´ οὐ χωρεῖ".

Πλούταρχος, Αλέξανδρος 6.5-8

Μετάφραση

Αφού έτρεξε (ο Αλέξανδρος) προς το άλογο και έπιασε το χαλινάρι, γύρισε προς τον ήλιο, αφού αντιλήφτηκε, καθώς φαίνεται, ότι (το άλογο) ταραζόταν, επειδή έβλεπε μπροστά του τη σκιά που έπεφτε και κινούνταν. Και μόλις έβλεπε το άλογο να έχει απαλλαχθεί από την απειλή και να ορμά προς το δρόμο, αφού το άφηνε, το καταδίωκε, φωνάζοντας πλέον αποφασιστικά και χτυπώντας το πόδι του. Και υπήρχε αγωνία και σιωπή στην αρχή σ' αυτούς που ήταν μαζί με το Φίλιππο· όταν όμως πήρε στροφή και επέστρεφε όρθιος πάνω στο άλογο, περήφανος και χαρούμενος, οι άλλοι όλοι κραύγασαν δυνατά, ο πατέρας του όμως λένε ότι δάκρυσε λίγο από χαρά και όταν κατέβηκε αυτός από το άλογο, αφού τον φίλησε στο κεφάλι, του είπε: παιδί μου, ζήτα για τον εαυτό σου ίσο βασίλειο· γιατί η Μακεδονία δε σε χωράει.