ΕΝΟΤΗΤΑ 64
Τα γράμματα στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα
Η περίοδος 1900 – 1922
§ «Ιδεολογικό
μυθιστόρημα»:
Ø
Λογοτέχνες, όπως οι Κ. Χατζόπουλος, Κ. Θεοτόκης
και Δ. Βουτυράς, έχοντας υιοθετήσει σοσιαλιστικές ιδέες, ασχολήθηκαν με
κοινωνικά θέματα.
Ø
Δημιουργοί, όπως οι Π. Γιαννόπουλος, Ίων
Δραγούμης και Π. Δέλτα, μίλησαν για τους αγώνες του ελληνισμού.
§
Ά. Σικελιανός: μίλησε στο πλούσιο ποιητικό και
θεατρικό του έργο για την αρχαία Ελλάδα, επιχειρώντας παράλληλα την αναβίωση
των αρχαίων Δελφικών Εορτών.
§
Ελληνικός συμβολισμός: εκφράστηκε κυρίως στα
έργα των Α. Μελαχρινού, Κ. Βάρναλη, Μ. Αυγέρη και Ν. Λαπαθιώτη.
§
Κ. Καβάφης: αναζητώντας νέους ποιητικούς δρόμους
στον αντίποδα της παλαμικής και ολόκληρης της ελληνικής ποίησης, διαμόρφωσε ένα
εντελώς προσωπικό ύφος, κάνοντας πολλούς να πιστεύουν ότι υπήρξε ο κορυφαίος
έλληνας ποιητής και ένας από τους σημαντικότερους της ανθρωπότητας για τον 20ό
αιώνα.
Η λογοτεχνία του Μεσοπολέμου
§
Κ. Καρυωτάκης: πρωτοστάτησε στις προσπάθειες
ανανέωσης της ελληνικής ποίησης στρεφόμενος κατά της συμβατικότητας.
§
Γ. Θεοτοκάς: δημοσίευσε το 1929 το βιβλίο
«Ελεύθερο πνεύμα», ένα κείμενο – μανιφέστο που ασκούσε αυστηρή κριτική σε όλη
την προγενέστερη λογοτεχνική παραγωγή και ζητούσε τον αναπροσανατολισμό προς
την Ευρώπη.
§
Γενιά του ’30:
Ø
Δημοσίευση το 1931 της ποιητικής συλλογής
«Στροφή» του Γ. Σεφέρη, ποιητή αδρού και λιτού, που αφομοίωσε γόνιμα τους
ποιητικούς τρόπους των Έλιοτ και Πάουντ.
Ø
Εμφάνιση του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα με κύριους
εκφραστές τους Α. Εμπειρίκο, Ν. Εγγονόπουλο, Γ. Ρίτσο, Οδ. Ελύτη, Ν. Βρεττάκο,
Ν. Ράντο και Γ. Σαραντάρη.
Ø
Οι δημιουργοί αυτής της γενιάς ανανέωσαν
ουσιαστικά την ελληνική ποίηση υιοθετώντας τον ελεύθερο στίχο και το λεξιλόγιο
της καθημερινής ομιλίας.
§
Ελληνικό μυθιστόρημα:
Ø
Το δρόμο άνοιξε και αυτή τη φορά ο Θεοτοκάς με
την «Αργώ» και ακολούθησαν οι Μ.
Καραγάτσης, Θ. Πετσάλης και Ά. Τερζάκης.
Ø
Πεζογράφοι, όπως οι Γ. Μπεράτης, Γ. Σκαρίμπας
και Μ. Αξιώτη, στράφηκαν σε πιο ριζοσπαστικές αναζητήσεις.
Ø
Λογοτέχνες της Θεσσαλονίκης, όπως οι Στ.
Ξεφλούδας, Γ. Δέλιος, Α. Γιαννόπουλος, Ν.Γ. Πεντζίκης, επιχείρησαν να
αφομοιώσουν κατακτήσεις του ευρωπαϊκού μοντερνισμού όπως ο εσωτερικός
μονόλογος.
Ø
Οι Σ. Μυριβήλης, Σ. Δούκας και Η. Βενέζης
καταπιάστηκαν με τη λογοτεχνική μετάπλαση της εμπειρίας του Α΄ Παγκόσμιου και
του Μικρασιατικού πολέμου.
Ø
Ο Καζαντζάκης αποτελεί μια εντελώς ιδιόμορφη
περίπτωση λογοτέχνη, που, αφού ταλαντεύτηκε ανάμεσα σε διάφορα φιλοσοφικά
πιστεύω, ιδεολογίες και θρησκείες, παρουσίασε προπολεμικά το ποιητικό έργο
«Οδύσσεια», για να δώσει, τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, τα σημαντικότερα
έργα του.
Η μεταπολεμική λογοτεχνία
§
Οι γνωστοί προπολεμικά ποιητές Σεφέρης, Ρίτσος
και Ελύτης έδωσαν τα πιο ώριμα δείγματα του έργου τους μετά τον πόλεμο:
Ø
Ο Σεφέρης δέχτηκε επιρροές τόσο από τον
συμβολισμό όσο και από τον υπερρεαλισμό.
Ø
Ο Ρίτσος, στρατευμένος στις ιδέες του
κομμουνισμού, μίλησε μέσα από την ποίησή του για το λαό και την ιστορία του.
Ø
Ο Ελύτης, επηρεασμένος από τον υπερρεαλισμό,
αναφέρθηκε τόσο στα ιστορικά βιώματα του ελληνισμού όσο και στην αναζήτηση του
ωραίου και του έρωτα.
§
Η πρώτη μεταπολεμική γενιά ποιητών και
πεζογράφων έγραψε βαθιά επηρεασμένη από τα βιώματα της περιόδου 1940 – 1949:
Ø
Ποιητές: Ά. Αλεξάνδρου, Μ. Αναγνωστάκης, Π.
Θασίτης, Μ. Κατσαρός, Κλ. Κύρου, Τ. Λειβαδίτης, Τ. Πατρίκιος, Μ. Σαχτούρης, Τ.
Σινόπουλος.
Ø
Πεζογράφοι: Μ. Αλεξανδρόπουλος, Ά. Αλεξάνδρου,
Ν. Κάσδαγλης, Αλ. Κοτζιάς, Σπ. Πλασκοβίτης, Στ. Τσίρκας, Α. Φραγκιάς, Δ.
Χατζής.
§
Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά ποιητών:
Ø
Ποιητές, όπως οι Α. Ευαγγέλου, Β. Καραβίτης, Β.
Λεοντάρης, Μ. Μαρκίδης, στράφηκαν περισσότερο στον εσωτερικό κόσμο, δίχως
ωστόσο, να εγκαταλείψουν εντελώς τις πολιτικές αναφορές.
Ø
Άλλοι δημιουργοί, όπως η Κ. Δημουλά, οδηγήθηκαν
σε πιο ατομικές αναζητήσεις, στις οποίες δέσποσε το υπαρξιακό και μεταφυσικό
άγχος.
Ø
Οι πεζογράφοι Μ. Κουμανταρέας, Γ. Ιωάννου, Θ.
Βαλτινός, Χρ. Μηλιώνης, Ηλ. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Π. Αμπατζόγλου, Β.
Βασιλικός πρόσθεσαν στα κοινωνικοπολιτικά θέματα την ενασχόληση με καταστάσεις
της ιδιωτικής ζωής, υιοθετώντας τόνο εξομολογητικό.
§
Η ποιητική γενιά του ’70, με τους Λ. Πούλιο, Β.
Στεριάδη, Γ. Κοντό, ωρίμασε στα χρόνια της δικτατορίας και εξέφρασε μια
απορριπτική διάθεση απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία.
§
Ελληνική πεζογραφία των δύο τελευταίων δεκαετιών
του 20ού αιώνα: εκδήλωσε ποικίλες αναζητήσεις με πιο ενδιαφέρουσα εκείνη του
ιστορικού μυθιστήματος, με κύριους εκπροσώπους τους Ν. Θέμελη, Ρ. Γαλανάκη, Αλ.
Πανσέληνο, Σ. Τριανταφύλλου, Θ. Γρηγοριάδη και Μ. Δούκα.